Opowieść 124:
O królu jako uosobieniu Prawa (dharmy)
opowiada
Barbara Mikołajewska
na podstawie fragmentów Mahābharāta,
Santi Parva, Part I, Section XC-XCIV
(Rajadharmanusasana Parva),
w angielskim tłumaczeniu z sanskrytu Kisari Mohan Ganguli,
URL: http://www.sacred-texts.com/hin/m06/index.htm
Spis
treści
1. O Prawie jako środku osiągania rozwoju i dobrobytu
2. O konieczności unikania pychy i niesprawiedliwości, które doprowadzają króla do ruiny
3. O królewskim obowiązku ochraniania słabych i unikania nadużywania władzy
4. O radach, jakie Wamadewa dał królowi Wasumanasowi, który pragnął kroczyć ścieżką Prawa
Mędrzec Utathja rzekł ongiś do króla Mandhatri, który zapytał go o właściwe środki rządzenia: „O Mandhatri, na imię króla zasługuje nie ten, kto w swych działaniach kieruje się kaprysem, lecz ten, kto działa w interesie Prawa. Król kroczący ścieżką Prawa zdobywa niebo i pozycję boga, podczas gdy ten, który schodzi ze ścieżki Prawa tonie w piekle.
Król jest faktycznie obrońcą całego świata. Wszystkie żywe istoty zależą od Prawa, a Prawo bazuje na królu i dlatego tylko ten król, który dostarcza oparcia dla Prawa jest naprawdę godny imienia króla. Król obdarzony prawą duszą i wszelką łaską jest uważany za samo wcielenie Prawa”.
(Mahābharāta, Santi Parva, Section XC)
1. O Prawie jako środku osiągania rozwoju i dobrobytu
Bhiszma rzekł: „O Judhiszthira, opowiedziałem tobie o konieczności użycia właściwych środków w sprawowaniu władzy. Posłuchaj teraz mojej opowieści o rozmowie najstarszego syna mędrca Angirasa, Utathji, z królem Mandhatri, synem Juwanaśwy, która ilustruje to, o czym poprzednio mówiłem.
Mędrzec Utathja rzekł ongiś do króla Mandhatri, który zapytał go o właściwe środki rządzenia: ‘O Mandhatri, na imię króla zasługuje nie ten, kto w swych działaniach kieruje się kaprysem, lecz ten, kto działa w interesie Prawa. Król kroczący ścieżką Prawa zdobywa niebo i pozycję boga, podczas gdy ten, który schodzi ze ścieżki Prawa tonie w piekle.
Król jest faktycznie obrońcą całego świata. Wszystkie żywe istoty zależą od Prawa, a Prawo bazuje na królu i dlatego tylko ten król, który dostarcza oparcia dla Prawa jest naprawdę godny imienia króla. Król obdarzony prawą duszą i wszelką łaską jest uważany za samo wcielenie Prawa.
Bogowie opuszczą pałac króla, który zaniedbał wymierzanie kary przestępcom łamiącym Prawo, a wśród ludzi okryje się hańbą. Wysiłki podejmowane przez ludzi kroczących ścieżką Prawa nigdy nie idą na marne. Z tych to powodów ludzie słuchają nakazów Prawa przynoszących im powodzenie.
Jeżeli grzech nie zostanie powstrzymany, prawe działania zanikną otwierając drogę Bezprawiu. Nikt nie będzie mógł stwierdzić, co jest i co nie jest jego własnością zgodnie z prawem własności opisanym w świętych pismach. Nikt nie będzie mógł czerpać radości z posiadania żony, domu, ziemi i zwierząt domowych. Bogowie i Ojcowie przestaną otrzymywać należną im cześć, a goście gościnność. Bramini przestaną praktykować surowe śluby, studiować Wedy i wykonywać rytuały. Umysł ludzi osłabnie i straci całą swą jasność.
To starożytni riszi, którzy widzą zarówno ten jak i tamten świat, uczynili króla najwyższą istotą zakładając, że będzie on na ziemi wcieleniem Prawa. Król kroczący ścieżką Prawa jest nazywany radża, co znaczy ten, który błyszczy prawością. Natomiast król, który zszedł ze ścieżki Prawa jest nazywany wriszala, tj. ten, który niszczy prawość. Boska dharma (tj. to, co dostarcza oparcia) nosi również nazwę wrisza (tj. ten, kto jest dharma), i dlatego ten, kto niszczy dharmę nazywa się wriszala.
Król powinien wiec zawsze promować prawość. Żywe istoty rozwijają się wraz ze jej wzrostem i niszczeją wraz z jej niszczeniem. Nie wolno więc nigdy dopuścić do tego, aby prawość uległa zniszczeniu.
Prawość i sprawiedliwość nosi nazwę dharma (tj. to, co dostarcza oparcia), ponieważ pomaga w zdobywaniu i utrzymywaniu bogactwa (dhana, tj. bogactwo, szczodrość, obfitość). Zgodnie z deklaracją mędrców Prawo (dharma) nakłada ograniczenia na i eliminuje wszelkie złe działania ludzi. Samo-Stwarzający się Brahma stworzył dharmę mając na uwadze wzrost i rozwój żywych istot. I z tego powodu król dla dobra swych poddanych powinien być posłuszny dharmie. Dharma jest tym, co wśród wszystkich rzeczy stoi najwyżej.
Na imię króla zasługuje ten, kto wolny od żądzy i gniewu rządzi poddanymi zgodnie z nakazami Prawa. Prawość stoi najwyżej wśród wszystkich rzeczy, które sprzyjają dobrobytowi królów’.
2. O konieczności unikania pychy i niesprawiedliwości, które doprowadzają króla do ruiny
Utathja kontynuował: ‘O Mandhatri, łonem dla dharmy są bramini i dlatego należy im zawsze oddawać cześć. Spełniaj z pokorą wszystkie ich życzenia. Król, który tego nie czyni, zamiast zwiększać liczbę przyjaciół, zwiększa liczbę wrogów i sam ściąga na siebie katastrofę. Brak troski o braminów wynikły z pychy wzbudzi w końcu gniew zamieszkującej u niego bogini dobrobytu, która opuści go tak jak niegdyś opuściła asurę o imieniu Bali i udała się do króla bogów Indry, zaciekłego wroga asurów. Bali nie mógł tego odżałować. Takie są skutki szaleństwa i pychy. Bądź tego świadomy i nie pozwól na to, aby bogini dobrobytu cię opuściła.
Święte pisma deklarują, że Bezprawie dało bogini dobrobytu syna o imieniu Pycha, który przynosi zniszczenie zarówno bogom jak i demonom asurom. Spowodował on również zniszczenie wielu królewskich mędrców. Bądź tego świadomy! Ten, kto zdołał pokonać Pychę staje się królem, a ten, który dał mu się pokonać staje się niewolnikiem. Jeżeli pragniesz wiecznego szczęścia, żyj tak jak król powinien, pokonując tych dwóch wrogów, którymi są Pycha i Bezprawie.
Unikaj towarzystwa tych, którzy szydzą z religii, są bezduszni, pijani pychą, nieuczciwi i nie szukaj ich akceptacji nawet wówczas, gdy są zjednoczeni. Trzymaj się z dala od towarzystwa kobiet i ministrów, którzy zostali przez ciebie poprzednio ukarani. Unikaj również gór, nierównego terenu, niedostępnych kryjówek, znarowionych słoni, koni i wężów. Zrezygnuj z nocnych wędrówek, unikaj skąpstwa, próżności, przechwałek i gniewu. Unikaj kontaktów seksualnych z nieznanymi ci kobietami o prowokującej seksualności i lubieżnym zachowaniu oraz z tymi, które są dziewicami lub żonami kogoś innego. Jeżeli król nie zdoła powstrzymać się od rozpusty, granice między kastami załamią się i nawet w rodzinach godnych szacunku zaczną się rodzić rakszasowie i osoby o nieokreślonej płci, pozbawione kończyn, o twardych językach i idioci.
Król mając na uwadze dobro poddanych powinien dawać przykład swym prawym zachowaniem. Nie troszcząc się wystarczająco o swe własne zachowanie, sam na siebie sprowadzi zło. Wzrost Bezprawia przyniesie do królestwa chaos. Zanikną różnice między kastami i porami roku i zimno pojawi się latem. Ludzie będą cierpieć z powodu suszy, powodzi i zarazy. Na niebie pojawiają się źle wróżące gwiazdy i planety. Pojawiają się różne złe znaki wróżące zniszczenie królestwa.
Poddani zniszczeni przez królewską niedbałość przyniosą zniszczenie królowi. Jedna osoba powiązana z drugą może zniszczyć tej drugiej dobro, a wiele osób powiązanych razem potrafi zniszczyć je obie. Król ponosi odpowiedzialność za chaos w królestwie. Gdy król zbacza ze ścieżki prawości i nie troszczy się o swe zachowanie, załamują się wszelkie prawa własności’.
3. O królewskim obowiązku ochraniania słabych i unikania nadużywania władzy
Prorok Utathja kontynuował: ‘O Mandhatri, gdy król jest w swym działaniu prawy i Indra oblewa ziemię deszczem zgodnie z porami roku, w królestwie panuje dobrobyt i poddani są szczęśliwi. Wszystkie cztery kasty wykonują swoje zawody realizując swe obowiązki. Obowiązkiem szudrów jest służba, waiśjów uprawa roli, wojowników wymierzanie sprawiedliwości, a brahmacarja, umartwienia, mantry i Prawda jest obowiązkiem braminów. Ci, którzy nie potrafią realizować obowiązków swej kasty, rodzą się ponownie w kaście szudrów.
Wojownik, który wie, jak korygować grzeszne działania i jak skłaniać poddanych do powrotu na ścieżkę Prawa, jest dla nich jak ojciec i zasługuje na imię króla.
Królewskie działania mają wielką moc. Kolejne eony—kritajuga, tretajuga, dwaparajuga i kalijuga—zależą od działań króla. To król swymi działaniami nadaje eonowi jego charakter.
Gdy król nie troszczy się o własne działania, chaos wkrada się do czterech kast, Wed i czterech trybów życia. Zniszczeniu ulegają trzy rodzaje ognia, rytuały ofiarne i dakszina. To król swym działaniem stwarza wszystkie żywe istoty i doprowadza do ich zniszczenia. Król o prawej duszy jest uważany za stwórcę, a król o grzesznej duszy za niszczyciela.
Wszystkie żywe istoty są dziećmi króla i niesprawiedliwe działanie króla sprowadza na nie nieszczęście. Król, który nie troszczy się o prawość swych działań, unieszczęśliwia swe żony i przyjaciół. Jego konie, słonie i inne zwierzęta tracą cały swój wigor.
Sam Stwórca stworzył Władzę w celu ochraniania Słabości. Słabość sama w sobie jest wielką rzeczą, bo kontakt z nią i jej ochrona jest drogą prowadzącą do nieba.
Wzrok Słabości powinien być uważany za równie trudny do zniesienia jak wzrok mędrca lub jadowitego węża. Nie zachowuj się więc nigdy wrogo w stosunku do Słabości. Traktuj ją z należną pokorą. Dbaj o to, aby nie spaliła cię na popiół razem z twoimi krewnymi. Wzrok Słabości potrafi wypalić całe rody aż do korzeni. Słabość jest potężniejsza od Władzy, bo Władza spalona przez Słabość rozpada się w proch.
Kara boska spadnie na króla i zniszczy go, jeżeli nie dostarczy on ochrony pokrzywdzonej Słabości wołającej o pomoc. Ciesząc się Władzą nie zabieraj więc nigdy własności należącej do słabych. Wzrok pokrzywdzonych spala, a ich łzy niszczą potomstwo i dobrobyt krzywdziciela. Ochraniaj Słabość pamiętając o karze. Gdy wszyscy obywatele pobawieni dóbr będą zmuszeni do życia jak żebracy, przyniesie to królowi zniszczenie. Podobnie, gdy królewscy urzędnicy zaczną wyzyskiwać słabych, sprowadzą na królestwo bezgraniczne zło i zniszczą króla.
Królewski dobrobyt zależy od tego, czy obywatele w jego królestwie idą ścieżką wyznaczonego dla nich Prawa, realizują swe religijne obowiązki i wychwalają jego sprawiedliwe postępowanie. Porzucenie przez nich ścieżki Prawa sprowadza na króla nieszczęście. Gdy bezprawne działania nie napotkają kary, królestwem zaczyna władać bóstwo Kali, które przynosi chaos. W dobrobycie natomiast żyje to królestwo, w którym król karze przestępców i nagradza tych, którzy na to zasługują. Taki król zgromadzi swym działaniem wielkie zasługi i będzie władał całą ziemią.
Dzielenie się swymi dobrami z innymi, oddawanie należnych honorów ministrom, obrona swych granic, niszczenie złodziei oraz ujarzmianie tych, którzy są odurzeni swą władzą i pychą należą do obowiązków króla i są jego drogą prowadzącą do nieba. Król pokonawszy swą żądzę i zawiść powinien w swych słowach i działaniach ochraniać wszystkich ludzi i nie wybaczyć nawet synowi, gdy popełni przestępstwo i zasługuje na karę. Powinien dostarczać środków do życia nędzarzom, ocierać łzy nieszczęśliwych, bezbronnych i starych próbując ich podnieść na duchu. Powinien z oddanym sercem czcić bogów i uwieńczać rytuały ofiarne bogatymi darami. Wzmacnianie przyjaciół, osłabianie wrogów, obdarowywanie ziemią, przyjmowanie gości i troska o poddanych należą do wiecznych obowiązków króla.
Król na ziemi jest uosobieniem samego boga umarłych Jamy i stoi na straży wszystkiego, co dobre i sprawiedliwe rozdzielając nagrody i kary. Pokonując swe zmysły zdobywa bogactwo, a ulegając nim popełnia grzech. Jama jest sędzią dla wszystkich bez wyjątku. Król powinien czynić to samo zmuszając wszystkich do realizacji wćasnych obowiązków. Król na ziemi jest też pod każdym względem jak król bogów Indra i to, co nazywa on prawym, powinno być za takie uznawane’.
Prorok Utathja kontynuował: ‘O Mandhatri, będąc królem powinieneś kultywować inteligencję, wybaczanie, cierpliwość i miłość do wszystkich żywych istot. Powinieneś również być zdolny do oceny wad i zalet wszystkich ludzi oraz rozróżnienia dobra od zła. Zachowuj się tez właściwie w stosunku do wszystkich żywych istot przemawiając do nich pełnymi słodyczy słowami. Dbaj o to, aby mieszkańcy twej stolicy i prowincji byli zadowoleni.
Król, któremu brak inteligencji, nie zdoła dostarczyć swym poddanym ochrony. Zwierzchnictwo jest wielkim ciężarem i tylko ten król, który zdobył wiedzę, jest odważny i poznał «naukę o rządzie» potrafi je unieść. Wspomagany przez swych posiadających odpowiednie umiejętności przystojnych ministrów o wysokim urodzeniu, którzy są ci oddani, staraj się poznać serca i działania wszystkich ludzi łącznie z ascetami i świętymi żebrakami. W ten sposób poznasz obowiązki wszystkich kast. Pomoże ci to w realizowaniu twych obowiązków, we własnym królestwie i poza nim.
Wśród trzech celów życiowych, którymi są Prawość, Zysk i Przyjemność, Prawość jest najważniejsza. Gdy ludzie są traktowani przez króla sprawiedliwie, będą gotowi porzucić na jego rzecz swe żony i synów. Przywiązując do siebie dobrych ludzi swymi darami, słodkimi słowami, troską i czystością własnego zachowania osiągniesz dobrobyt. Działaj więc mając to na uwadze.
Król powinien zawsze być świadomy zarówno własnych zaniedbań jak i zaniedbań wroga. Swe własne zaniedbania powinien starać się naprawić i ukryć przed wrogiem. Taka jest droga postępowania Indry, Jamy, Waruny jak i wszystkich mędrców i taką drogą powinien kroczyć król. Idź więc tą drogą. Bogowie, starożytni mędrcy i gandharwowie o wielkiej energii wychwalają króla, który jest prawy i sprawiedliwy’ ”.
Bhiszma zakończył swe opowiadanie mówiąc: „O Judhiszthira, po wysłuchaniu mowy mędrca Utathji król Mandhatri postępował zgodnie z jego radami i stał się panem całej ziemi. Rządząc swym królestwem działaj więc tak jak król Mandhatri. W ten sposób zdobędziesz zarówno niebo jak i ziemię”.
4. O radach, jakie Wamadewa dał królowi Wasumanasowi, który pragnął kroczyć ścieżką Prawa
Judhiszthira rzekł: „O Bhiszma, wytłumacz mi, co powinien czynić król, który pragnie zawsze kroczyć ścieżką Prawa?”
Bhiszma rzekł: „ O Judhiszthira, w kontekście twego pytania pozwól mi zacytować odpowiedź, którą znający prawdziwą wartość wszystkich rzeczy mędrzec Wamadewa udzielił ongiś królowi Wasumanasowi w odpowiedzi na podobne pytanie.
Wasumanas rzekł: ‘O wielki mędrcu, poinstruuj mnie w swych świętych słowach, które są zawsze prawe i znaczące, jak powinienem działać, aby nie zejść ze ścieżki wyznaczonych dla mnie obowiązków?’
Asceta Wamadewa rzekł: ‘O królu, w każdej sytuacji podążaj zawsze za Prawem. Nie istnieje bowiem nic, co stałaby wyżej od prawości działania. Król, który zawsze słucha Prawa, zdobędzie całą ziemię.
Prawością błyszczy ten król, który uważa Prawo za najbardziej skuteczny środek realizacji trzech celów życiowych, którymi są Prawo, Zysk i Przyjemność, i który działa zgodnie z radami tych, którzy są prawi. Natomiast król, który lekceważy Prawo i pragnie bazować w swym działaniu na sile, zejdzie w końcu ze ścieżki Prawa i swym działaniem nie zrealizuje ani celu, którym jest Prawo, ani nie zdobędzie Zysku, ani Przyjemności. Podobnie król, który działa zgodnie z radami występnych i grzesznych ministrów, staje się niszczycielem prawości i zasługuje razem z całą swoją rodziną na śmierć z rąk poddanych. Wkrótce napotka na swej drodze zniszczenie.
Zniszczeniu ulegnie również ten król, który choć zdobył całą ziemią jest niekompetentny w sztuce rządzenia państwem, działa pod wpływem kaprysu i przechwala się. Natomiast król wolny od szaleństwa, który pokonał swe zmysły i jest obdarzony inteligencją doświadczy dostatku, będąc jak ocean wypełniany wodą tysięcy strumieni.
Król nigdy nie powinien sądzić, że zrealizował już dość Prawa i zdobył wystarczającą ilość przyjemności, bogactwa, wiedzy i przyjaciół. Na nich bazuje funkcjonowanie całego świata. Dzięki rozmyślaniu nad nimi król zdobywa sławę, powodzenie, sukces i poddanych. Prawdziwą wielkością cieszy się ten król oddany prawości, który szuka wzrostu prawości i bogactwa i który podejmuje działania po starannym przemyśleniu swych celów. Król, który jest skąpy, pozbawiony współczucia, gwałtowny w reakcjach i skłania poddanych do posłuszeństwa jedynie groźbą kary, sprowadzi na siebie zniszczenie. Król, któremu brak inteligencji, nie dostrzeże nigdy swych wad. Ciesząc się złą sławą pogrąży się w piekle za życia i po śmierci.
Gdy król oddaje honory tym, którzy na to zasługują, jest szczodry w darach i rozumiejąc wartość słodkich słów wygłasza przy różnych okazjach słodkie mowy, wówczas jego poddani będą ochraniać go przed nieszczęściem, jak samych siebie.
Król, który nie ma mądrych doradców w sprawie Prawa, który nigdy nie pyta nikogo o radę i szuka bogactwa kierując się impulsem i kaprysem, nie zdoła na długo zdobyć szczęścia w przeciwieństwie do króla, który w swych poczynaniach kieruje się prawością słuchając instrukcji swych nauczycieli i który osobiście nadzoruje stan spraw w swoim królestwie.
Król skłonny do tyranii, ignorujący nakazy świętych pism i rządzący swym królestwem twardą ręką, sam przyniesie na siebie zniszczenie. Gdy będzie używał bezprawnych środków w stosunku do pokonanych, inni będą go naśladować. W ten sposób wprowadzi w ruch grzech i w końcu jego królestwo rządzone Bezprawiem ulegnie zniszczeniu. Gdy sam stanie w obliczu nieszczęścia, nawet jego krewni nie będą tolerować jego bezprawnych działań. Król i wojownik—bez względu na to, czy jest zwycięski, czy pokonany—powinien zawsze iść ścieżką Prawa, która została mu wyznaczona od najdawniejszych czasów. Król, który kierując się pychą nie oddaje należnych honorów wrogowi, którego pojmał do niewoli i który poprzednio wspierał go w jego podbojach, schodzi ze ścieżki wyznaczonej dla wojownika. Obowiązkiem króla jest wykonywanie swej władzy zarówno w czasach pokoju jak i wojny. Król, który tak czyni, zdobywa miłość wszystkich żywych istot i zawsze odnosi sukces’.
Mędrzec Wamadewa kontynuował: ‘O Wasumanas, staraj się nie wyrządzać innym krzywd i działaj na rzecz ich dobra. Poprzez czynienie dobra zdobywa się ich miłość. Bądź więc dla innych dobry bez niczyjej namowy i unikaj w stosunkach z nimi nieuczciwej mowy. Ludzie chcą, aby ich król był szczodry i dzielił z nimi wszystkie przedmioty sprawiające przyjemność, łagodny w usposobieniu, czysty w zachowaniu, troszczący się o dobro swych poddanych.
Nigdy nie zaniedbuj prawości ulegając żądzy i gniewowi, które ułatwiają jedynie wygraną twemu wrogowi. Nie odpowiadaj nieprzyjemnie na zadawane ci pytania. Nie wygłaszaj mów, które nie są ciebie godne. Nie wykonuj niczego w zbytnim pośpiechu. Nie pozwalaj sobie na szaleństwo. Nie popadaj w zbytnią radość, gdy wszystko idzie po twej myśli i unikaj zbytniej rozpaczy, gdy spada na ciebie nieszczęście. Nie ulegaj żalowi nawet wówczas, gdy twe środki pieniężne wyczerpią się i pamiętaj zawsze o swym obowiązku działania na rzecz poddanych. Król, który jest zawsze nastawiony na czynienie dobra i z właściwą uwagą troszczyć się o tych, którzy z oddaniem mu służą mając na uwadze jego dobro, dzięki swej dyspozycji zdobędzie sukces we wszystkich celach.
Na stanowiskach państwowych król powinien zatrudniać osoby o czystym działaniu, które kontrolują swe zmysły, są mu oddane i posiadają odpowiednie umiejętności. Osoby o takich zaletach przyniosą mu powodzenie. Zatrudnianie na ważnych stanowiskach państwowych ludzi nieumiejętnych, ignorantów będących we władzy zmysłów, kierujących się zawiścią oszustów i hipokrytów o podłej duszy, skłonnych do ulegania czterem nałogom (picie alkoholu, gra w kości, kobiety i polowanie) sprowadzi na niego nieszczęście. Król, który ochrania zarówno swą własną jaźń, jak i wszystkich, którzy na ochronę zasługują, czerpie satysfakcję widząc rozwój i dobrobyt swoich poddanych. Taki król jest wielki.
Król, który zdobywa swe zwierzchnictwo dzięki swej dzielności, powinien ochraniać poddanych siłą swej broni i pokonywać wroga. Aby wzmocnić swą pozycję powinien również poprzez swych specjalnych szpiegów obserwować działania innych królów. Ten, kto zranił w jakiś sposób potężnego króla, nie powinien tracić czujności nawet wtedy, gdy mieszka w odległym kraju. W momencie nieuwagi zraniony przez niego król zaatakuje go równie nagle jak sokół swą ofiarę. Król pewien swej militarnej potęgi, powinien napaść na słabszego sąsiada i unikać wojny z silniejszym.
Na tym świecie nie ma nic wiecznego i wszystko ulega zniszczeniu. Pamiętając o tym prawy król powinien bronić poddanych w zgodny z Prawem sposób. Obrona fortów, walka na polu bitewnym, wymierzanie sprawiedliwości, konsultowanie politycznej strategii i przynoszenie zadowolenia poddanym są pięcioma działaniami, które prowadzą do wzrostu i rozwoju królestwa. Dzięki nim król ochrania królestwo i zdobywa swą wielkość. W realizacji tych zadań i sprawowaniu kontroli nad ich realizacją król korzysta z pomocy ministrów.
Prawy król wysłuchuje rad mędrców i akceptując je rezygnuje ze własnej niezgodnej z nimi opinii. Król, który jest niezdolny do wysłuchiwania z uwagą i zaakceptowania rad tych, którzy mu dobrze życzą, dlatego że są sprzeczne z jego własną opinią i który nie podąża w swym działaniu za wzorem dostarczonym przez osoby szlachetne i o wielkiej duszy, schodzi ze ścieżki Prawa wyznaczonej dla wojownika.
Król o chwiejnej duszy, który ulegając gniewowi i szaleństwu nie oddaje należnych honorów swym krewnym, którzy posiadają prawdziwe zalety, balansuje na granicy zniszczenia. Natomiast król, który troszczy się o dobro ludzi o wielkich zaletach i osiągnięciach, nawet choć w głębi serca nie bardzo ich lubi, zdobędzie wieczną sławę.
Król, który faworyzuje osoby o małej duszy ignorując swoich głównych ministrów doprowadzi się do katastrofy i nie zdoła zrealizować swych celów. Król powinien unikać kontaktu z ministrami, którzy zostali kiedyś ukarani, nieznajomych kobiet, niedostępnych terenów, znarowionych koni, słoni i wężów.
Nigdy nie obciążaj swych poddanych nadmiernymi podatkami. W obliczu nieszczęścia nie daj się pokonać żalowi, a w obliczu sukcesu—radości. Zawsze dąż do wykonania działań, które są dobre. Bądź zawsze świadomy, kto jest tobie szczerze oddany, jak i tego, kto ma jakie wady. Król, choć jest potężny, nie powinien ufać nawet słabym, którzy mogą zaatakować go w momencie jego nieuwagi, jak drapieżnik swą bezbronną ofiarę. Człowiek o podłej duszy zawsze chce zadać swemu panu rany, nawet wówczas, gdy wygłasza on słodkie mowy i ma na swym koncie wiele osiągnięć. Nie ufaj więc nigdy takim ludziom. Jak to stwierdził ongiś Jajati rozmyślając nad tajnikami sztuki rządzenia: «król powinien pozbawić życia każdego wroga, który jest nikczemnikiem»’.
Wamadewa kontynuował: ‘O Wasumanas, król powinien starać się zwyciężać wroga bez konieczności prowadzenia bitwy—takie zwycięstwa są cenione najwyżej—i nie powinien szukać nowych zdobyczy, dopóki jego władza nie zdobędzie wystarczająco silnych podstaw. Władza króla ma silne podstawy, gdy obywatele jego opływającego w bogactwo królestwa są zadowoleni i lojalni, a jego armia nieustraszona. Król, którego żołnierze są zadowoleni, dobrze opłaceni i kompetentni w walce, potrafi zdobyć całą ziemię nawet z nieliczną armią. Władza królewska ma silne postawy, gdy jego poddani mieszkający zarówno na wsi, jak i w miastach mają wystarczająco dużo żywności i bogactw i darzą współczuciem wszystkie żywe istoty. Król, którego bogactwo wzrasta, który sam darzy współczuciem wszystkie żywe istoty, nie odkłada spraw na jutro i troszczy się o własną jaźń, zrealizuje swe cele, podczas gdy król, który traktuje nieuczciwie swych poddanych, niszczy swe korzenie.
Król powinien niszczyć wrogów, bo inaczej oni jego zniszczą. Jednakże król, który wie, jak pokonać swój własny gniew, nie będzie miał wrogów. Posiadając wiedzę i samo-kontrolę nie popełni nigdy żadnego czynu, który spotka się z dezaprobatą. Będzie zawsze wykonywał takie działania, które są korzystne zarówno dla niego jak i dla innych. Król, który zrealizował wszystkie swoje obowiązki, będzie zadowolony akceptując własną świadomość i nie czyniąc wymówek ani sobie samemu, ani innym. Dzięki swemu prawemu dzianiu zdobędzie zarówno ten jak i tamten świat’ ”
Bhiszma kończąc swe opowiadanie rzekł: „O Judhiszthira, król Wasumanas po wysłuchaniu słów mędrca Wamadewy rządził swym królestwem postępując według jego wskazówek. Postępuj podobnie, i w ten sposób zdobędziesz sławę za życia na ziemi i niebo po śmierci”.
