Opowieść 190:
O rozporządzeniach Narajany w odniesieniu do religii działania (pravritti) i kontemplacji (nivritti)
opowiada
Barbara Mikołajewska
na podstawie fragmentów Mahābharāta,
Santi Parva, Part 3, Section CCCXLI
(Mokshadharma Parva),
w angielskim tłumaczeniu z sanskrytu Kisari Mohan Ganguli,
URL: http://www.sacred-texts.com/hin/m06/index.htm
Spis
treści
2. Opowiadający Mahabharatę uczeń Wjasy Waisampajama opowiada o naukach Wjasy na ten temat
8. Narajana wydaje rozporządzenie w odniesieniu do charakteru kolejnych jug zależnych od biegu Czasu
9. Narajana ukazuje się przed Brahmą w formie Aniruddhy
Śaunaka rzekł: „O Ugraśrawas, jak ten potężny Narajana znający wszystkie Wedy i ich rozgałęzienia, może być zarówno wykonawcą, jak i odbiorcą ofiary? Mając skłonność do wybaczania sam podąża ścieżką religii nivritti (wyrzeczenia się działania). Zaiste, czyż to nie on sam, potężny i święty, zarządził ścieżkę nivritti? Dlaczego więc ten Bóg bogów stworzył niektórych z dyspozycją do kroczenia ścieżką pobożnych działań (pravritti) i uczynił bogów odbiorcami należnej im części ofiary, która pochodzi od tych, którzy idą ścieżką pravritti? Dlaczego stworzył niektórych z dyspozycją przeciwną od tej, która jest w zgodzie z nakazami religii wyrzeczenia?”
(Mahābharāta, Santi Parva, Part 3, Section CCCXLI)
1. Po wysłuchaniu opowieści Bhiszmy o Narajanie słuchający Mahabharaty król Dźanamedźaja pyta, dlaczego bogowie składają ofiary i są odbiorcami ofiar (idą ścieżką pravritti, a nie nivritti)
Poeta-śpiewak Ugraśrawas, zwany również narratorem (sauti) oraz Sutą ze względu na swą mieszaną przynależność kastową, który recytował Mahabharatę w gronie braminów, którzy zamieszkiwali w czasie dwaparajugi w Lesie Naimisza przez dwanaście lat prowadząc rytuał ofiarny (zob. Mahabharata, ks. I, Adi Parva, opow. 1, p. 14), po powtórzeniu im słów Narady wychwalających Narajanę, które Bhiszma przekazał Pandawom, rzekł: „O bramini, oddajcie cześć Narajanie. Sam mędrzec Wjasa, który skomponował Mahabharatę, miał zwyczaj wychwalać Narajanę powtarzając w myślach jego imię, tą wielką mantrę, dy wracał do swej pustelni z podróży po nieboskłonie i mlecznym oceanie, który ukrywa w sobie nektar nieśmiertelności. Podobnie Pandawowie po wysłuchaniu słów Bhiszmy stali się wielbicielami Narajany praktykując milczącą medytację nad Narajaną i wypowiadając słowa chwały na jego cześć. Wy sami poznaliście wszystkie Wedy, praktykujecie surowe umartwienia i realizujecie surowe przysięgi, oddajcie więc cześć temu wiecznemu i Najwyższemu Panu wszechświata dedykując mu swe rytuały ofiarne, recytując mantry i wlewając do ofiarnego ognia we właściwy sposób oczyszczone masło. To on, Narajana, jest bowiem zarówno odbiorą ofiary, wykonawcą rytuału, jak i składaną w rytuale ofiarą”.
Bramin Śaunaka słysząc te słowa Ugraśrawasa rzekł: „O poeto-śpiewaku, jak ten potężny Narajana znający wszystkie Wedy i ich rozgałęzienia, może być zarówno wykonawcą, jak i odbiorcą ofiary? Mając skłonność do wybaczania sam podąża ścieżką religii nivritti (wyrzeczenia się działania). Zaiste, czyż to nie on sam, potężny i święty, zarządził ścieżkę nivritti? Dlaczego więc ten Bóg bogów stworzył niektórych z dyspozycją do kroczenia ścieżką pobożnych działań (pravritti) i uczynił bogów odbiorcami należnej im części ofiary, która pochodzi od tych, którzy idą ścieżką pravritti? Dlaczego stworzył niektórych z dyspozycją przeciwną od tej, która jest w zgodzie z nakazami religii wyrzeczenia? Ty sam słyszałeś wszystkie dyskusje dotyczące Narajany, które są zgodne z tym, co stwierdzono w pismach, rozwiej więc, proszę, moje wątpliwości w tej sprawie. Sprzeczność ta musi mieć swe źródło w odległej przeszłości i zdaje się być powiązana z jakąś wielką tajemnicą”.
Ugraśrawas rzekł: „O Śaunaka, król Dźanamedźaja słuchając recytacji Mahabharaty przez ucznia Wjasy, Waisampajamę, w Lesie Naimisza miał wątpliwości podobne do twoich. Posłuchaj, jak uczeń Wjasy opowiedział mu na jego pytanie.
Ten król o wielkiej inteligencji i mądrości rzekł: ‘O Waisampajama, w mym umyśle zrodziła się wątpliwość i tkwi w mym sercu jak sztylet. Pomóż mi w jej rozwianiu. Zamieszkujące wszechświat żywe istoty łącznie z Brahmą, bogami, asurami i ludźmi są silnie przywiązane do działań, o których się mówi, że przynoszą im pomyślność. Wyzwolenie jednakże, jak stwierdziłeś, przynosi najwyższą pomyślność i wymaga zaprzestania działań. Sukces w połączeniu się z tym wielkim Bogiem bogów o tysiącu promieni i Wyzwolenie osiągają ci, którzy nie zbierają już ani zasług, ani win wykonując działania.
Jeżeli religia nivritti stoi wyżej od pravritti z racji wyższości realizowanego celu, dlaczego bogowie, którzy w hierarchii istnienia stoją wyżej od człowieka, nie podążają tą drogą? Nieśmiertelna religia Wyzwolenia musi być bardzo trudna do realizacji, skoro bogowie od niej odeszli i czerpią przyjemność z prowadzenia rytuałów ofiarnych i lania libacji z oczyszczonego masła do ognia ofiarnego przy akompaniamencie recytacji mantr oraz z akceptowania darów ofiarowanych im w podobny sposób. Brahma, Rudra, Indra, Surja, Księżyc, bóg wiatru, bóg ognia, bóg wód, nieskończona przestrzeń w formie istnienia, jak i wszechświat jako istnienie posiadające świadomość, jak i inni mieszkańcy nieba, zdają się nie znać tej drogi prowadzącej do kasacji świadomego istnienia, którą jest poznanie jaźni. Czyż jest tak faktycznie, że nie idą tą drogą, która jest niezniszczalna i wieczna, bo jej nie znają? Czy faktycznie dlatego zdają się odwracać się od tej drogi wybierając ścieżkę pravritti, która prowadzi do świadomej egzystencji odmierzanej przez Czas?
Zaiste, wielką wadą ścieżki działania jest to, że wszystkie zdobywane w ten sposób nagrody są nietrwałe. Wytłumacz mi, jaki jest powód nakazu, aby bogowie odbierali odpowiednie części ofiary wyznaczone dla nich w rytuałach ofiarnych różnego rodzaju? Dlaczego niebianie są czczeni poprzez rytuały ofiarne i dlaczego sami wykonują rytuały ofiarne? Będąc odbiorcami wyznaczonej dla nich części ofiary w rytuałach prowadzonym na ich cześć, komu oddają cześć, gdy sami wykonują wielkie rytuały ofiarne?’
2. Opowiadający Mahabharatę uczeń Wjasy Waisampajama opowiada o naukach Wjasy na ten temat
Waisampajama rzekł: ‘O Dźanamedźaja, twoje pytanie dotyka głębokiej tajemnicy i tylko ten, kto praktykował umartwienia i studiował Purany potrafi na nie odpowiedzieć. Pozwól, że wyrecytuję tobie słowa, które mój nauczyciel wielki riszi Wjasa, który posegregował Wedy, wypowiedział kiedyś do nas, swoich uczniów.
Sumanta, Dżaimini, Paila i ja sam byliśmy czwórką uczniów Wjasy, a piątym uczniem był jego syn Śuka. Dzięki samo-kontroli i czystości w wypełnianiu religijnych nakazów całkowicie ujarzmiliśmy gniew i zmysły. Nasz nauczyciel nauczał nas Wed, łącznie z Mahabharatą nazywaną piątą Wedą. Pewnego dnia, gdy przebywając na łonie góry Meru zajmowaliśmy się studiowaniem Wed, w naszych umysłach narodziła się wątpliwość podobna do tej, która niepokoi ciebie. Poprosiliśmy więc naszego nauczyciela o rozwianie tej wątpliwości.
3. Wjasa opowiada o początku świata, który widzi okiem wiedzy: Najwyższa Dusza zaczyna istnieć jako Aniruddha i następnie manifestuje się jako Brahma
W odpowiedzi na nasze pytanie Wjasa, syn Paraśary, rzekł: «O uczniowie, mieszkając na brzegu mlecznego oceanu i praktykując najsurowsze z możliwych umartwień w pełni poznałem przeszłość, teraźniejszość i przyszłość. Wiedza ta pojawiła się w mym umyśle, gdy swymi umartwieniami i samo-kontrolą zadowoliłem Narajanę. Okiem wiedzy ujrzałem wszystko, co wydarzyło się na początku nowej kalpy. On, którego wyznawcy sankhji i jogi nazywają Wasudewą (Paramatma) sam z siebie zaczyna być widziany jako Mahapurusza (Wielki Purusza). Z niego wypływa awjakta (Niezamanifestowane) zwane również pradhana (zasada twórcza, materialna energia). Z Niezamanifestowanego w celu stworzenia wszystkich światów wypływa wjakta (Zamanifestowane) zwany Aniruddha. Wśród żywych istot jest on nazywany Najwyższą Duszą.
Aniruddha jest tym, który manifestując się tworzy dziadka wszechświata Brahmę. Jest również znany pod imieniem ahamkara (ego-świadomość) i jest wyposażony we wszelkie rodzaje energii. Z ahamkary wypływa pięć «wielkich» elementów: (przestrzeń, wiatr, ogień, woda, ziemia) zwanych mahabhuta. Po stworzeniu pięciu «wielkich» elementów Aniruddha tworzy ich atrybuty (dźwięk, dotyk, forma, smak i zapach). Brahma łącząc ze sobą różne mahabhuta tworzy różne ucieleśnione istnienia. Pozwól mi je wymienić. Siedmiu synów Brahmy, Marici, Angiras, Atri, Pulastja, Pulaha, Kratu, Wasiszta i samorodny Manu—powinno być znanych jako osiem reprezentacji ewolucji Prakriti. Z nich wypłynął cały przepastny wszechświat i na nich się opiera. Po ich stworzeniu dziadek wszystkich światów Brahma mając na uwadze dobro żywych istot stworzył Wedy z ich rozgałęzieniami, jak również rytuały ofiarne z ich odnóżami. Następnie z zasady gniewu wypłynął Rudra, który rozpoczynając istnienie stworzył dziesięciu innych rudrów, takich samych jak on. Tych jedenastu rudrów łącznie jest znanych pod imieniem Wikarapurusza».
4. Bogowie udają się do Narajany szukając rady, co powinni robić, aby realizować swą funkcję podtrzymywania istnienia wszechświata
Wjasa kontynuował: «O uczniowie, stworzone przez Brahmę ucieleśnione istnienia, ośmiu mędrców reprezentujących osiem rezultatów ewolucji Prakriti i rudrowie, jak i wielu niebiańskich riszi rozpoczynając życie udali się do Brahmy z pytaniem, co powinni czynić w celu podtrzymywania istnienia i funkcjonowania wszechświata. Rzekli: ‹O Brahma, istniejemy, bo zostaliśmy przez ciebie stworzeni, powiedz nam teraz, w jaki sposób mamy utrzymywać nasze istnienie łącznie z istnieniem całego świata. Powiedz nam, jakie obszary kompetencji zostały przez ciebie stworzone w celu nadzorowania różnych biegów spraw i .jaki jest obszar kompetencji każdego z nas? Jaki powinien być stan naszej świadomości potrzebny do realizowania tych zadań i czy przydzieliłeś każdemu z nas odpowiednią moc potrzebną do wykonania wyznaczonych nam obowiązków?›
Brahma rzekł: ‹O bogowie i riszi, bądźcie błogosławieni! Słusznie zrobiliście przychodząc do mnie ze swymi pytaniami, gdyż od dawna rozmyślam o tych sprawach, które są przedmiotem waszej troski. Zastanawiałem się nad tym, przy pomocy jakich środków utrzymywać istnienie światów i ich funkcjonowanie i w jaki sposób moja i wasza siła powinna zostać wykorzystana do tego celu. Udajmy się wszyscy razem do niezamanifestowanego Najwyższego Bycia, który jest świadkiem wszechświata, aby u niego szukać rady. On nam powie, co służy naszemu dobru›.
Bogowie i riszi z Brahmą na czele mając na uwadze dobro trzech światów udali na północną stronę mlecznego oceanu i po przybyciu tam rozpoczęli praktykowanie umartwień nakazanych w Wedach. Te najsurowsze z wszystkich umartwień są nazywane mahanijama. W ciągu tysiąca boskich lat stali bez ruchu, jak nieruchome drewniane słupy z unieruchomionym umysłem, z oczami skierowanymi ku górze i wzniesionymi ramionami i na koniec tego okresu usłyszeli pełne słodyczy słowa będące w doskonałej harmonii z Wedami i ich rozgałęzieniami.
5. Narajana nakazuje bogom zbieranie zasług poprzez oddawanie mu czci w rytuałach ofiarnych i wykonywanie innych religijnych działań (pravritti)
Błogosławiony i święty Narajana rzekł: ‹O bogowie z Brahmą na czele i riszi odziani w bogactwo płynące z ascezy, witam was. Wiem, co leży wam na sercu, posłuchajcie więc z uwagą moich słów. Oddajecie mi cześć praktykując umartwienia, cieszcie się więc teraz ich owocem. Zaiste, wasze myśli są zajęte poszukiwaniem tego, co byłoby dobre dla wszystkich trzech światów. Zależne od was istnienie świata opiera się na działaniu, wzmocnię więc waszą energię i siłę zaangażowania w religię prawego działania (pravritti). Ten potężny Brahma jest Panem wszystkich światów i dziadkiem wszystkich żywych istot, a wy jesteście pierwszymi wśród bogów, sławcie więc mnie wykonując ze skoncentrowanym umysłem rytuały ofiarne mi dedykowane, w których będziecie zawsze dla mnie wyznaczać odpowiednią część ofiarowanych darów. Ja z kolei mając na uwadze wasze dobro przydzielę wam, Panom stwarzania, odpowiedni obszar kompetencji i zarządzania›.
Słysząc te słowa Boga bogów serca bogów, riszich i Brahmy wypełniły się tak wielkim świętym zachwytem i radością, że wszystkie włosy na ich ciele stanęły dęba. Bezzwłocznie poczynili odpowiednie przygotowania do rytuału ofiarnego ku czci Wisznu zgodnie z wszystkimi nakazami przedstawionymi w Wedach. Brahma sam wyznaczył odpowiednią część darów dla Wisznu, a bogowie i riszi podążając za jego przykładem uczynili podobnie. Część ta pod względem ilości i jakości była w pełni zgodna z zasadami dotyczącymi kritajugi. W swej ofierze bogowie, riszi i Brahma czcili tego wielkiego Boga odzianego w koloryt słońca wychwalając go jako Najwyższe Bycie sięgające poza trzy jakości natury materialnej, przepastne i przenikające wszystko, jako potężnego Pana wszystkiego i dawcę darów.
Ten wielki niewidzialny i bezcielesny Bóg bogów czczony przez nich w ten sposób rzekł: ‹O niebianie, ofiarowane mi w waszym rytuale ofiarnym dary dotarły do mnie i jestem z was wszystkich bardzo zadowolony. Odpłacę wam za nie obdarowując was nagrodą w formie zdobywania swym prawym działaniem tych regionów, które przynoszą błogość, gdzie jednakże pobyt będzie czasowo ograniczony i zależny od ilości zgromadzonych zasług. Od dziś dzięki mej łasce będzie to waszą szczególną cechą, że będziecie podczas każdej jugi wykonywać rytuały ofiarne ku mej czci i ofiarując mi w nich bogate dary będzie zdobywać owoce, które płyną z realizowania religii pravritti›.
6. Narajana zarządza, że siła bogów będzie zależna od wykonania rytuałów ku ich czci przez ludzi i owoców zbieranych przez nich religijnymi działaniami
Narajana kontynuował: ‹O bogowie, ludzie będą również wykonywać rytuały ofiarne zgodnie z zarządzeniami Wed dając każdemu z was należną mu część darów ofiarnych. W wedyjskich naukach uczynię tak, że wielkość darów należna danemu odbiorcy ofiary będzie równa wielkości darów, jakie on sam ofiarował w swoim rytuale ofiarnym. Wy sami zostaliście stworzeni po to, aby troszczyć się o sprawy należące do wyznaczonego wam obszaru kompetencji, utrzymujcie więc ten świat bazując na swej sile, która będzie zależała od wielkości daru otrzymywanego w rytuałach ofiarnych. Zaiste, czerpiąc swą siłę z tych rytów i obrzędów, które są właściwe dla poszczególnych światów i mają swe źródło w pragnieniu owoców, które należą do religii pravritti, będziecie podtrzymywać przedsięwzięcia należące do tego świata. Wzmocnieni przez ofiary wykonywane przez ludzi, będzie zwiększać moją siłę swymi ofiarami.
Takie są moje myśli, które powinny ucieszyć was wszystkich. To z myślą o tym celu stworzyłem Wedy, rytuały ofiarne oraz rośliny i zioła. Bogowie czczeni z ich pomocą przez ludzi zamieszkujących ziemię będą zadowoleni. Podczas każdej kalpy będę nakazywać stwarzanie was w taki sposób, że wasza siła będzie zależna od owoców płynących z realizowania religii pravritti. Angażując się w sprawy należące do waszego obszaru kompetencji szukajcie tego, co jest dobre dla trzech światów›.
7. Narajana zarządza, że mędrcy stworzeni aktem woli Brahmy idą drogą pravritti, jego duchowi synowie idą drogą nivritti
Narajana kontynuował: ‹O bogowie, Najwyższy Pan, którego zadaniem jest zaangażowanie się w stworzenie wszystkich światów jest nazywany Aniruddha. Siedmiu niebiańskich riszi Marici, Angiras, Atri, Pulastja, Pulaha, Kratu i Wasiszta zostało stworzonych aktem woli Brahmy. Stojąc najwyżej wśród wszystkich osób znających Wed staną się faktycznie nauczycielami Wed. Będą oddani religii pravritti, gdyż zostali stworzeni w celu otrzymania potomstwa. Taka jest odwieczna droga żywych istot angażujących w religijne działania i realizowanie nakazów.
Sana, Sanatsudżata, Sanaka, Sanandana, Sanatkumara, Kapila, Sanatana, tych siedmiu mędrców jest nazywanych duchowymi synami Brahmy. Zdobyli wiedzę sami z siebie bez specjalnych studiów i wysiłku. Są oddani religii nivritti i są pierwsi wśród tych, którzy znają jogę. Mają również głęboką wiedzę filozofii sankhji. Są nauczycielami pism o obowiązku i to oni określili obowiązki religii nivritti i rozpowszechnili je we wszystkich światach.
Z Niezamanifestowanego (Prakriti) wypływa Ego-Świadomość i trzy atrybuty: sattwa, radżas, tamas. Ten, który przekracza Prakriti jest nazywany kszetra-dżina. To ja nim jestem. Droga tych, którzy są związani przez karmę (działanie), rodzi się z Ego-Świadomości (ahamkara) i jest drogą prowadzącą do ponownych narodzin. Idąc tą drogą nie można dotrzeć do tego regionu, z którego się już nie powraca.
Żyjące istoty zostały stworzone z różnym przeznaczeniem. Przeznaczeniem niektórych jest droga pravritti, a innych nivritti. Zdobywany owoc zależy od drogi, którą osoba podąża.
Brahma jest Panem wszystkich światów. Odziany w ogromną potęgę jest tym, który stwarza wszystkie żywe istoty. On jest waszą matką, ojcem i dziadkiem i na mój rozkaz jest tym, kto gwarantuje dary wszystkim żyjącym istotom. Z kolei jego syn Rudra, który na jego rozkaz wypłynął z jego brwi, ma moc dostarczania oparcia wszystkim stworzonym istototom›.
8. Narajana wydaje rozporządzenie w odniesieniu do charakteru kolejnych jug zależnych od biegu Czasu
Narajana kontynuował: ‹O niebianie, udajcie się więc do wyznaczonych wam obszarów kompetencji i bazując na wedyjskich rozporządzeniach szukajcie tego, co jest dobre dla wszystkich światów. Niech wszystkie nakazane działania są realizowane we wszystkich światach i niech się to nie opóźnia. Przydzielcie działania, jak i cele przez nie realizowane, wszystkim żywym istotom. Wyznaczcie również granice życia dla różnych żyjących istot.
Obecny eon zwany jako kritajuga jest najlepszym z wszystkich eonów. Na mocy mojego rozkazu w czasie tego eonu prowadząc ryty ofiarne nie należy zabijać żadnej żyjącej istoty. Podczas tego eonu wy sami będziecie istnieć w swej całości (we wszystkich czterech ćwiartkach). Po tym eonie nastąpi tretajuga, w czasie której wiedza Wed zgubi się w jednej czwartej i będą istnieć tylko w trzech ćwiartkach. Prowadząc ryty w tym eonie będzie zabijać się zwierzęta ofiarne recytując święte mantry. Po zakończeniu tretajugi nastąpi dwaparajuga. W tym eonie prawość będzie istniała jedynie w dwóch ćwiartkach, a po jej zakończeniu nastąpi kalijuga, która będzie pod wpływem konstelacji Tisja (Syriusz) i podczas tego eonu prawość zniknie w trzech ćwiartkach i będzie istniała jedynie jedna ćwiartka prawości›.
Gdy wielki Bóg zamilkł, bogowie i niebiańscy riszi rzekli: ‹O Bogu bogów, powiedz nam, gdy nadejdzie ten eon, podczas którego będzie istniała tylko jedna ćwiartka Prawa, dokąd powinniśmy się udać i co powinniśmy robić?›
Bóg bogów rzekł: ‹O niebianie, powinniście się wówczas udać do tych miejsc, gdzie Wedy, ofiary, umartwienia, Prawda, samo-kontrola i współczucie dla wszystkich żywych istot ciągle nadal istnieją. Grzech nigdy nie zdoła was dotknąć›».
9. Narajana ukazuje się przed Brahmą w formie Aniruddhy
Wjasa kontynuował: «O Waisampajama, po usłyszeniu tych słów bogowie i niebiańscy riszi pokłonili się przed tym wielkim Bogiem i każdy udał się tam, gdzie chciał. Pozostał tylko Brahma, który pragnął zobaczyć tego wielkiego Boga w formie Aniruddhy. Na jego prośbę ten Bóg bogów zamanifestował się przed nim przybrawszy formę o ogromnej końskiej głowie. Trzymając w dłoni naczynie z wodą (kamandalu) i potrójną laskę ukazał się przed nim recytując Wedy łącznie z ich rozgałęzieniami. Brahma, stwórca wszystkich światów, widząc tego wielkiego Boga o niezmierzonej energii w tej formie z końską głową i pragnąc dobra dla tego, co sam stworzył, oddał mu cześć stojąc przed nim z pobożnie złożonymi dłońmi i schylając w pokłonie głowę.
Wielki Bóg uściskał Brahmę i rzekł: ‹O Brahma, pomyśl o biegu działań, które powinny realizować żywe istoty, jesteś bowiem tym, który zarządza wszystkimi stworzonymi istnieniami, jesteś gospodarzem i Panem wszechświata. Obciążając cię tym zadaniem uwolnię się od niepokoju. Jednakże w czasach, gdy będziesz miał trudności w zrealizowaniu celów bogów, narodzę się ponownie w ucieleśnionych formach zgodnie z moją samo-wiedzą›. Po wypowiedzeniu tych słów, ta wielka forma z końską głową zniknęła i Brahma powrócił do swego zwykłego regionu.
I w taki to sposób ten wieczny Bóg bogów, z którego pępka wyrasta Lotos, Narajana, stał się tym, który akceptuje pierwszą część darów ofiarowanych w rytuale ofiarnym i jest nazywany wieczną podporą wszystkich ofiar. Sam jednakże wybrał dla siebie drogę nivritti, prowadzącą do tego, co niezniszczalne. Równocześnie mając na uwadze różnorodność wszechświata dla innych zarządził religię pravritti. Dla stworzonych istnień jest początkiem, środkiem i końcem. Jest ich Stwórcą i przedmiotem medytacji. Jest działającym i działaniem, który na zakończenie eonu po wchłonięciu wszechświata w siebie kładzie się do snu i na początku nowego eonu budzi się i raz jeszcze stwarza wszechświat».
Wjasa kontynuował: «O Waisampajama, jesteś moim uczniem i dlatego pytany przez ciebie opowiedziałem tobie o wszystkim ze szczegółami. Postępuj zgodnie z moimi słowami i służ temu Najwyższemu Bogowi zwanemu Hari. Sław go w hymnie używając wedyjskich słów i czcij go w odpowiednich rytach.
Kłaniaj się jemu, który będąc Najwyższą Duszą przekracza wszystkie atrybuty, jest nienarodzony, ma wszechświat za swoją formę i jest azylem dla wszystkich mieszkańców nieba.
Kłaniaj się temu Najwyższemu Panu wszystkich żyjących istot, który jest Panem rudrów, aditjów, wasu, aświnów, marutusów, wszystkich ofiar zarządzonych w Wedach i wszystkich odnóży Wed.
Kłaniaj się jemu, który zawsze zamieszkuje w oceanie, nosi imię Hari i którego włosy są jak źdźbło trawy mundża.
Kłaniaj się jemu, który jest pokojem i spokojem i który obdarował żywe istoty religię mokszy.
Kłaniaj się jemu, który jest Panem umartwień, wszelkiego rodzaju energii i sławy, jak i Panem mowy i rzek.
Kłaniaj się jemu, który jest nazywany Kaparddinem (Rudrą), jest wielkim dzikiem, Jednorożcem, słońcem, jest wyposażony w wielką inteligencję, przybiera dobrze znaną formę o końskiej głowie i zawsze manifestuje się w poczwórnej formie.
Kłaniaj się jemu, który jest niewidzialny, którego można poznać tylko poprzez wiedzę, który jest zarówno zniszczalny jak i niezniszczalny, niezmienny i przenikający wszystko. Jest Najwyższym Panem, którego można poznać jedynie okiem wiedzy»’ ”.
Ugraśrawas rzekł: „O Śaunaka, Waisampajama zakończył swe opowiadanie, mowiąc: ‘O Dźanamedźaja, w taki to sposób nasz nauczyciel Wjasa o wielkiej inteligencji odpowiedział na nasze pytanie o to, dlaczego bogowie idą ścieżką działania (pravritti). My czterej jego uczniowie i jego wysoce prawy syn Śuka słuchaliśmy go ze skupioną uwagą i gdy zakończył swe nauki, oddaliśmy cześć temu wielkiemu Bogu recytując hymny Rigwedy. Ten, kto kłaniając się Najwyższemu Panu często słucha tych nauk i odczytuje je innym, zdobywa rozumienie, zdrowie, piękno i siłę, uwalnia się od wszelkich przeszkód na swej drodze i realizuje wszystkie zamierzone cele. Gdy jest chory, uwalnia się od choroby, gdy jest przywiązany do ziemskich przedmiotów, uwalnia się od przywiązania. Wszystkie jego pragnienia zostają spełnione i zdobywa dar długiego życia. Czyniący tak bramin zdobywa wiedzę Wed, wojownik zwycięstwo, waiśja zysk, a szudra wielkie szczęście. Bezdzietny ojciec zdobywa syna, panna upragnionego męża, bezpłodna kobieta synów i wnuki. Słuchając słów tego wielkiego riszi ci, którzy są oddani Najwyższemu Bogu, zdobywają wielkie szczęście’ ”.
