TLVP	Czytelnia		Strona autora	Księga gości		Napisz do nas
		Spis wszystkich rozdziałów			Następny rozdział

 

Bogini uwięziona w lustrze

Oryginalny tytuł angielski: Victimage in the Kojiki of Japan

Barbara Mikolajewska współpraca: F.E.J. Linton

Copyright © 2005 by	,	New Haven, CT 06511-2208 USA.
Wydanie I internetowe. Wszelkie prawa zastrzeżone.

 

Uwaga! Zachowano japońską pisownie „romanji” nazw i imion japońskich.

 

 

Część I

W miejscu, w którym rozpoczął się świat

 

 

Rozdział 1

Takachiho: miejsce żyjące pamięcią początków świata

 

       Tuż po drugiej wojnie światowej, w późnych latach czterdziestych, jednym z bardziej zadziwiających i sensacyjnych elementów wiedzy potocznej, uzyskiwanej przez nowojorskiego ośmiolatka drogą ustną od rówieśników i przekazywanej dalej, było to, że popularne wówczas proste metalowe zabawki, mimo znajdującego się na nich napisu „made in Usa”, były produkowane w Japonii. Tymczasem w Japonii faktycznie istnieje miasto Usa, którego sporą bazę przemysłową wykorzystano tuż po wojnie do produkcji takich zabawek. Miasto to leży na wschodnim wybrzeżu wyspy Kyushu, jednej z czterech wielkich wysp, na których skupia się Japonia, zwana krajem setki wysp, na południe od cieśniny Kokury-Shimonoseki oddzielającej wyspę Kyushu od wyspy Honshu, na której z kolei leżą bardziej znane miasta, jak Tokyo, Kyoto, Osaka, Hiroshima.

       Na południe od miasta Usa, za portami Beppu, Useki i Saiki, skąd wypływa prom łączący porty Kyushu z portami Honshu i Shikoku, leży nadbrzeżne miasto Nobeoka, skąd z kolei wyrusza w głąb lądu pociąg prywatnej linii kolejowej Takachiho Tetsudo, który jadąc jakieś pięćdziesiąt kilometrów w kierunku północno-zachodnim, wspina się po swym torze na szczyty gór w prefekturze Miyazaki, i kończy swój bieg w wysoko położonym mieście Takachiho, docierając w ten sposób do miejsca, gdzie—jak to opowiada liczący sobie więcej niż tysiąc lat starożytny taniec-dramat Yokagura—rozpoczął się świat.

       Właśnie tutaj, niedaleko od Takachiho, znajduje się jaskinia Amano-Iwato, gdzie swego czasu schowała się bogini słońca Ama-terasu, chcąc w ten sposób wyrazić swój protest przeciw wstrętnym i karygodnym uczynkom, których podczas swej wizyty w niebie dopuścił się jej „demoniczny” brat. Tutaj też znajduje się jaskinia Gyobo-Iwaya, gdzie tłum ośmiu setek różnych bóstw zebrał się razem, aby uknuć plan wywabienia jej z jaskini i przywrócenia niebu i ziemi światła i ciepła, których jej ucieczka ich pozbawiła.

       Także tutaj znajduje się podwójny szczyt góry Futagami, gdzie na jej rozkaz jej wnuk Ninigi-nö-mikötö, dziadek pierwszego legendarnego cesarza Japonii z linii Yamatö o imieniu Jimmu, zstąpił z nieba na ziemię, aby zastąpić rządami bóstw niebiańskich rządy bóstw ziemskich sprawowane wówczas na ziemi przez ziemskie bóstwo Opo-kuni-nusiego, potomka „demonicznego” brata Ama-terasu.

       Co więcej, także tutaj znajduje się samo niebo w postaci dzikiego zalesionego parku pokrywającego wzgórze, po którym rozsiane są mniejsze lub większe shintoistyczne świątynie, i pod którym przebiega obecnie tunel ostatniego odcinka autostrady prowadzącej do miasta. Park ten nosi nazwę Takama-ga-hara, wyraźnie przypominającą starożytną nazwę Takama-nö-para używaną w Kojikach dla opisu „Równin Wysokiego Nieba”, zamieszkałych przez niebiańskie bóstwa.

 

Panel 1. Scenki z Yokagury na stacji kolejowej w Takachiho

 

 

a. Amë-nö-uzume; b. Tajikarao Amë-nö-uzume i lustro; c. pamiątkowa pieczątka ze scenką z Yokagury; d. plakat reklamujący przedstawienie Yokagury; e. bilet na przedstawienie.

 

       W samym mieście Takachiho ulice są ozdobione licznymi scenkami z Yokagury opisującymi mające tu miejsce odległe wydarzenia i wychwalające ich bohaterów. Pasażera linii Takachiho Tetsudo już na peronie wita wizerunek Amë-nö-uzume (panel 1a), a wewnątrz dworcowego budynku wizerunek Amë-nö-uzume i Tajikarao trzymającego w dłoni lustro, w którym został uwięziony duch Ama-terasu (panel 1b). Jeśli zbiera on do swego „paszportu” ozdobne pieczątki ze scenkami z odwiedzanych miejsc, które są dostępne na większości dworców w Japonii, może ostemplować swój paszport pieczątką ze scenką z Yokagury przedstawiającą wywabianie Ama-terasu z jaskini (panel 1c) i obejrzeć plakat reklamujący przedstawienie Yokagury (panel 1d) [cena biletu—500 yenów (panel 1e)].

 

Panel 2. Scenki z Yokagury przed stacją kolejową w Takachiho

 

 

a. Budka telefoniczna z wizerunkiem Tajikarao; b. budynek przypominający shintoistyczną świątynię; c. Amë-nö-uzume i Tajikarao

 

       Naprzeciwko stacji kolejowej stoi betonowa replika jaskini Amano-Ivato służąca za budkę telefoniczną, na której drzwiach znajduje się wizerunek Tajikarao zmagającego się z potężnym głazem, który blokował wejście do jaskini (panel 2a). A w niewielkiej odległości od stacji znajduje się też stary budynek przypominający shintoinstyczną świątynię (panel 2b), we wnętrzu którego znajdują się figury Amë-nö-uzume i Tajikarao (panel 2c).

 

Panel 3. Scenki z Yokagury w parku w Takachiho

 

 

a. Tajikarao; b. Amë-nö-uzume; c. Saruta-biko lub „tengu”.

 

W niewielkim parku stoją granitowe posążki zwycięskiego długowłosego boga Tajikarao (panel 3a) i pozbawionej lęku Amë-nö-uzume (panel 3b), „przeraźliwej kobiety” wykonującej u wejścia do jaskini swój natchniony i pozbawiony wszelkich hamulców taniec – pierwszą kagurę, która przyniosła jej sławę—którego sprośne grubiaństwo wywołało tak wielką wesołość w tłumie zgromadzonych bogów, że Ama-tarasu, nie mogąc stłumić swej ciekawości wyjrzała na zewnątrz jaskini, co pozwoliło bogom uchwycić ją i zamknąć jej odwrót do jaskini i w ten sposób wrócić światu zarówno ją, jak i jej ducha uchwyconego w zwierciadle. W innym miejscu na skrzyżowaniu ulic stoi granitowy posążek długonosego boga Saruta-biko lub „tengu” (panel 3c), bóstwa skrzyżowania dróg i rzekomego męża Amë-nö-uzume.

 

Panel 4. Scenki z Yokagury na żaluzjach okien wystawowych

 

 

a. Amë-nö-uzume; b, c. Tajikarao; d. Opo-kuni-nusi i Ninigi; e. Izanagi i Izanami; f. Tajikarao

 

Wieczorem po zamknięciu sklepów lub wczesnym rankiem przed ich otwarciem na spuszczonych metalowych żaluzjach okien wystawowych można dostrzec wizerunki Amë-nö-uzume (panel 4a) oraz boga Tajikarao z twarzą zaczerwienioną i desperacko wykrzywioną, szarpiącego wściekle swe długie włosy (panel 4b) lub kręcącego pałeczką ozdobioną skrawkami ciętego papieru (4c), gromadzącego swe nieziemskie siły potrzebne do wyrwania ogromnego głazu blokującego wejście do jaskini Amano-Iwato, gdzie schowała się bogini słońca Ama-terasu. Jeszcze inne sklepowe żaluzje są ozdobione wizerunkami Opo-kuni-nusiego oddającego ziemię we władanie wnukowi Ama-terasu, Ninigi (panel 4d), oraz humorystyczny wizerunek Izanagiego, ojca Ama-terasu, który siedząc obok swej żony Izanami zdaje się odpoczywać od realizacji powierzonego mu zadania stwarzania i zaludnienia japońskich wysp i smakować lody w anachronicznym wafelku, reklamując produkt sklepu, na żaluzjach którego ich wizerunek się znajduje (panel 4e). Reklamie różnych produktów służy też niekiedy wizerunek Tajikarao (panel 4f).

 

Panel 5. Scenki z Yokagury malowane przez mieszkańców

 

 

a. Amë-nö-uzume i Tajikarao; b, c. Tajikarao; d, e. Izanagi i Izanami

 

Przedstawienie inspiruje również lokalną sztukę. Scenki z Yokagury malowane przez lokalnych artystów zdobią jadalnię w jednym z lokalnych japońskich hoteli (panel 5a), okna (panel 5b) i ściany budynków (panel 5c). Mieszkańcy Takachiho zdobią swe okna nie tylko fotografiami z przedstawienia, lecz również obrazkami naszkicowanymi ołówkiem (panel 5d) lub farbą wodną (panel 5e).

 

Panel 6. Kartki pocztowe ze scenkami z Yokagury

 

 

a, b. Tajikarao; c. Amë-nö-uzume; d. Amë-nö-uzume i Saruta-biko

 

Turysta może tez bez trudu kupić kartki pocztowe prezentujące zdjęcia Tajikarao (panel 6a, b) i Amë-nö-uzume (panel 6c, d) w maskach z przedstawienia Yokagury.

       Yokagura, starożytny taniec-dramat tak blisko związany z okolicami Takachiho jest od dawna wpleciony w shintoistyczne rytuały i festiwale, powracając do wszystkich znajdujących się tutaj świętych miejsc i symbolicznie powtarzając wszystkie odległe wydarzenia, czerpiąc swą inspirację z „pierwszej kagury” namiętnego tańca wykonanego przez Amë-nö-uzume u wejścia do jaskini Amano-Iwato, aby wywabić z niej boginię słońca Ama-terasu. Pełna Yokagura obejmuje trzydzieści trzy epizody i będąc wpleciona w trwający całą noc shintoistyczny festiwal jest wykonywana jedynie w okresie od połowy listopada do połowy lutego w domach lokalnych rolników. Jednakże w swej skróconej formie czterech tańców jest ona wykonywana co wieczór w Takachiho Jinja stając się sama w sobie turystyczną atrakcją.

       Dzięki Yokagurze tutaj, w Takachiho, w miejscu, w którym rozpoczął się świat, cała starożytna intryga, przemoc i śmiech, jak i ich niezwykle istotne konsekwencje, pozostają żywe do dziś.