Mahabharata
opowiada
Barbara Mikołajewska
Aneks 3: Ewolucja Prakriti
Przedstawiony diagram podsumowuje i ilustruje kolejne etapy procesu zwanego w filozofii sankhji ewolucją natury materialnej Prakriti, która w rezultacie prowadzi do wyłonienia się dwudziestu pięciu zasad (tattwa)—licząc łącznie z zamieszkującym w ciele Puruszą i Pierwotną (Moola) Prakriti—które tworzą budulec wszechświata i rządzą jego funkcjonowaniem. Te dwadzieścia pięć zasad to: Purusza, Moola Prakriti (trzy guny w równowadze), rozumienie, ego-świadomość, umysł, pięć organów poznania, pięć organów działania, pięć subtelnych i pięć „wielkich” elementów. Obok tych zasad sankhja wymienia Najwyższego Puruszę określając go w swej wizji wszechświata liczbą dwudziestą szóstą, lecz nazywając go nie-zasadą, ze względu na to że przekracza Prakriti i Prakriti nie ma na niego wpływu. Z kolei zamieszkujący w ciele Purusza jest wliczany do zasad, bo choć jest faktycznie od Prakriti niezależny, z powodu zamieszkania w Prakriti jako wcielona dusza zaciemnia się ignorancją i wydaje mu się, że jest tożsamy z Prakriti.
Zgodnie z filozofią sankhji proces stwarzania wszechświata jest wynikiem zainspirowanego przez Puruszę procesu przekształcania się natury materialnej Prakriti, który wynikła z zaburzenia równowagi wśród trzech jakości natury materialnej (guny), którymi są jasność-dobro (sattwa), namiętność (radżas) i ciemność (tamas). Kolejne przekształcenia Prakriti mające zdolność do dalszych przekształceń są nazywane ewolutami. Pierwszą ewolutą Prakriti jest rozumienie (Mahat, buddhi), które przekształca się w ego-świadomość (ahamkara). Ego-świadomość prowadzi do przekształceń dwojakiego rodzaju w zależności od tego, czy dominuje w niej sattwa czy tamas. Pod wpływem przewagi sattwy przekształca się w umysł (manas), pod wpływem dominacji tamas przekształca się w pięć subtelnych elementów (tanmatra). Następnie umysł przekształca się w pięć organów poznawczych lub zmysłów (dżnanendrija) oraz pięć organów działania (karmendrija). W końcu pięć subtelnych elementów przekształca się w pięć „wielkich” elementów (mahabhuta).
Provided as a supplement to Mahabharata, Ks. XII. First posted: 25 Feb 2015. Last updated: 26 Feb 2015. © 2015. All rights reserved.