Opowieść 143:
Pochwała Wyzwolenia (mokszy)
opowiada
Barbara Mikołajewska
na podstawie fragmentów Mahābharāta,
Santi Parva, Part I, Section CLXVII
(Apaddharmanusasana Parva),
w angielskim tłumaczeniu z sanskrytu Kisari Mohan Ganguli,
URL: http://www.sacred-texts.com/hin/m06/index.htm
Spis
treści
2. Widura opowiada się za prawością
3. Ardżuna opowiada się za szukaniem Zysku
4. Nakula i Shadewa opowiadają się za Prawem i Zyskiem
5. Bhima opowiada się za szukaniem Przyjemności
6. Judhiszthira konkluduje dyskusję wychwalając Wyzwolenie
Judhiszthira rzekł: „O bracia, osoba, która już dłużej ani nie popełnia grzechów, ani nie szuka zasług i nie troszczy się o Prawo, Zysk i Przyjemność, która wzniosła się ponad wszelką winę i dla której nie ma różnicy między złotem i kamieniem, wyzwala się zarówno z wszelkiej przyjemności i cierpienia, jak i konieczności realizowania jakiegokolwiek celu. ...
Nikt nie może osiągnąć Wyzwolenia poprzez działanie. Wyzwolenie osiąga ten, kto wycofał swą jaźń z trzech celów życiowych. Wyzwolenie przynosi najwyższą błogość”.
(Mahābharāta, Santi Parva, Section CLXVII)
1. Judhiszthira pyta braci i Widurę, na którym z celów życiowych należy skupić umysł szukając najwyższego dobra
Bhiszma zmęczony długą rozmową zamilkł. Pandawowie chcąc dać mu czas na odpoczynek powrócili na noc do Hastinapury, gdzie powitał ich Widura. Judhiszthira rzekł do swych braci: „O bracia, bieg świata bazuje na realizowaniu Prawa (dharma), Zysku (artha) i Przyjemności (kama). Zastanawiam się nad tym, który z tych celów stoi najwyżej i na którym z nich przede wszystkim powinien skupić się umysł, aby pokonać żądzę, gniew i zawiść i osiągnąć najwyższe dobro. Wypowiedzcie się, jaki jest w tej sprawie wasz pogląd”.
2. Widura opowiada się za prawością
Mądry Widura, który znał bieg świata, jak i rzeczywistą naturę wszystkich przedmiotów i naukę o Zysku, słysząc to pytanie zabrał głos pierwszy. Mając w pamięci stwierdzenia świętych pism rzekł: „O Judhiszthira, studiowanie świętych pism, uprawianie ascezy i dobroczynności, wiara, prowadzenie rytuałów ofiarnych, prawdomówność, uczciwość, zdolność do wybaczania, współczucia i samo-kontroli są zaletami wielkiej duszy i konstytuują to, czym jest Cnota. Nigdy nie trać dla nich serca. Gdy będziesz je kultywował, twój umysł uspokoi się. Zarówno Prawo jak i Zysk mają w nich korzenie. Wszystkie one zasługują na tę samą nazwę Cnoty lub prawości. To dzięki Cnocie riszi potrafią pokonać wszystkie trudy tego świata. To od niej zależy istnienie wszystkich trzech światów. To dzięki niej bogowie zdobyli swoją nadrzędną pozycję. To na niej bazuje Zysk i zdobywanie bogactwa.
Praktykowanie prawości i rozwijanie Cnoty przynosi najwięcej zasług, dążenie do Zysku zajmuje średnią pozycję, a szukanie Przyjemności stoi najniżej. Mając to na uwadze należy żyć poddając kontroli swą duszę skupiwszy swój umysł na Cnocie i pamiętając o tym, aby nie czynić drugiemu, co nam samym niemiłe”.
3. Ardżuna opowiada się za szukaniem Zysku
Gdy Widura skończył mówić, Ardżuna zabrał głos. Rzekł: „O Judhiszthira, ten świat jest polem działania. Działanie jest więc tym, co zasługuje na chwałę. Uprawianie ziemi, hodowla, handel, różne rodzaje sztuki są tym, co tworzy bogactwo i daje Zysk. Nie ma działania, które nie miałoby na celu jakiej formy Zysku. Gdyby nie było Zysku nie byłoby ani Prawa, ani Przyjemności płynącej ze zdobycia przedmiotu pragnienia. Tak deklarują śruti. Ci, którzy są zwycięscy i posiadają dość bogactwa, mogą zarówno wykonywać różne wysoko cenione akty prawości, jak i zrealizować pragnienia dla innych bardzo trudne do zaspokojenia. Jak to deklarują śruti, Prawo i Przyjemność są odgałęzieniami wyrastającymi z Zysku. Zarówno Prawo jak i Przyjemność można realizować dopiero po zdobyciu Zysku. Tak jak żywe istoty gromadzą się wokół Brahmy oddając mu cześć, tak nawet wysoko urodzone osoby skupiają się wokół tego, kto zgromadził bogactwo i oddają mu cześć. Prawdziwie bogaty jest ten, kto dostarcza swej służbie przedmiotów przyjemności, a swych wrogów karze. Takie jest moje zdanie. Posłuchajmy teraz, co Nakula i Sahadewa mają w tej sprawie do powiedzenia”.
4. Nakula i Shadewa opowiadają się za Prawem i Zyskiem
Nakula i Sahadewa rzekli: „O Judhiszthira, należy zawsze starać się o Zysk nawet używając siły. Ten, kto ma Zysk może zdobyć wszystkie przedmioty dostarczające Przyjemności, a Zysk, który pozostaje w powiązaniu z Prawem jest jak nektar nieśmiertelności. Według naszej opinii, osoba, która nie szuka Zysku, nie może osiągnąć Przyjemności, a ten, kto nie realizuje Prawa nie może zdobyć Zysku. Ten, kto znalazł się poza granicami Prawa i Zysku, budzi lęk. Należy więc skupić umysł na szukaniu Zysku bez porzucania wymogów Cnoty. Ten, kto ma wiarę w tę maksymę, zdobędzie wszelkie przedmioty Przyjemności. Tak więc, najpierw należy praktykować Cnotę, następnie zdobyć Zysk bez odrzucania Cnoty i w końcu szukać Przyjemność w zaspokajaniu swych pragnień. Przyjemność powinna być ostatnim krokiem dla osoby, która zdołała osiągnąć Zysk”.
5. Bhima opowiada się za szukaniem Przyjemności
Gdy Nakula i Sahadewa zamilkli, głos zabrał Bhima. Rzekł: „O Judhiszthira, osoba, która nie ma pragnień—nie szuka Przyjemności płynącej ze zdobycia zmyslowych przedmiotów—nie będzie chciała ani Zysku, ani Prawa, bowiem ten, kto jest pozbawiony pragnień, nigdy niczego nie chce. Z tego powodu sadzę, że posiadanie pragnień stoi najwyżej wsród z trzech dyskutowanych celów życiowych. Nawet riszi oddają się ascezie żywiąc się owocami, korzonkami i powietrzem pod wpływem pragnienia; podobnie inni cnotliwi mężowie, którzy recytują i dyskutują Wedy, wykonują ryty ofiarne i oddają cześć przodkom, przyjmują i rozdają dary. Wszyscy inni, jak kupcy, rolnicy, hodowcy bydła, artyści działają również pod wpływem pragnienia. Niektórzy motywowali pragnieniem nurkują w głąb oceanu. Pragnienie przybiera różne formy i przenika wszystko. Na tym świecie nie ma, nie było i nie będzie nikogo, kto nie miałby żadnych pragnień. Zarówno Prawo jak i Zysk bazują na istnieniu pragnienia. Tak jak masło jest ekstraktem z kwaśnego mleka, tak pragnienie jest tym, co zawarte w Prawie i Zysku. Tak jak wycisnięty z nasion sezamowych olej jest lepszy od nasion, a kwiaty i owoce lepsze od drewna, w takim samych sensie pragnienie Przyjemności jest lepsze od Cnoty i Zysku. Tak jak miód rezyduje w kwiatach, tak pragnienie rezyduje w Prawie i Zysku. Pragnienie to rodzic i dusza Prawa i Zysku. Bez pragnienia bramini nie wyrzekliby się bogactwa i tego, co przyjemne. Bez pragnienia rozmaite rodzaje działań konieczne na tym świecie nigdy nie byłyby wykonane. Dlatego uważam, że szukanie Przyjemności stoi wśród trzech życiowych celów najwyżej. Ludzie powinni jednak troszczyć się tak samo o realizację wszystkich trzech celów życiowych i ci, którzy tak czynią przewyższają tych, którzy poświęcają się wyłącznie jednemu z nich”.
6. Judhiszthira konkluduje dyskusję wychwalając Wyzwolenie
Po wysłuchaniu i troskliwym rozważeniu słów swych braci Judhiszthira, Król Prawa, rzekł: „O bracia, każdy z was bazując na znajomości świętych pism wypowiedział opinię, która nie jest z nimi całkowicie sprzeczna. Posłuchajcie teraz, co ja mam w tej sprawie do powiedzenia. Posłuchajcie pochwały Wyzwolenia (mokszy).
Osoba, która już dłużej ani nie popełnia grzechów, ani nie szuka zasług i nie troszczy się o Prawo, Zysk i Przyjemność, która wzniosła się ponad wszelką winę i dla której nie ma różnicy między złotem i kamieniem, wyzwala się zarówno z wszelkiej przyjemności i cierpienia, jak i konieczności realizowania jakiegokolwiek celu. Wszystkie żywe istoty, które rodzą się i umierają, są ciągle narażone na ruinę i zmianę. Budzone ustawicznie zarówno przez szczęście jak nieszczęście, które przynosi życie, marzą o Wyzwoleniu. Nie wiemy jednak, czym jest Wyzwolenie. Samo-Stwarzający się i boski Brahma stwierdził, że Wyzwolenia nie zdobędzie nikt, kto nosi kajdany przywiązania i uczucia. Tak samo mówią ci, którzy szukają Unicestwienia (nirwany). Z tego powodu nie powinno się robić różnicy między tym, co miłe i co niemiłe. Takie widzenie zdaje się być najlepsze. Nikt na tym świecie nie może działać tak, jak zechce. Zarówno ja sam, jak i każdy inny działamy tak, jak zostaliśmy zaprogramowani przez Najwyższą Siłę. Zarządzający Światem podporządkował wszystkie żywe istoty swej woli. On jest Najwyższym i to, co ma być, będzie. Nikt nie może osiągnąć Wyzwolenia poprzez działanie. Wyzwolenie osiąga ten, kto wycofał swą jaźń z trzech celów życiowych. Wyzwolenie przynosi najwyższą błogość”.
Słowa Króla Prawa wypowiedziane słodkim i melodyjnym głosem wypełniły serca słuchających go braci zachwytem i stojąc przed nim ze złożonymi pobożnie dłońmi pokłonili głowy.
