Opowieść 227:
O tym, jak zapewnić sobie długie życie
opowiada
Barbara Mikołajewska
na podstawie fragmentów Mahābharāta,
Anusasana Parva, Part 2, Sections CIV-CV,
w angielskim tłumaczeniu z sanskrytu Kisari Mohan Ganguli,
URL: http://www.sacred-texts.com/hin/m06/index.htm
Spis treści
1. O dobrym działaniu przedłużającym życie i przynoszącym pomyślność
2. O obowiązkach braci w stosunku do siebie
Bhiszma zakończył swe opowiadanie, mówiąc: „O Judhiszthira, opowiedziałam tobie w skrócie o tym, co daje szansę na zdobycie długiego życia. To, co pominąłem, powinieneś usłyszeć z ust osób znających wszystkie trzy Wedy. U korzeni pomyślności leży dobre postępowanie. Dobre postępowanie przynosi sławę, długie życie, niszczy zło i pokonuje nieszczęście. O dobrym postępowaniu mówi się, że przewyższa wszystkie gałęzie nauk. Rodzi prawość, a prawość przedłuża życie. Dobre postępowanie przynosi sławę, długie życie i niebo. Dobre postępowanie jest najbardziej skutecznym rytem zjednywania sobie bogów i otrzymywania od nich pomyślności wszelkiego rodzaju”.
(Mahābharāta, Anusasana Parva, Part 2, Section CIV)
1. O dobrym działaniu przedłużającym życie i przynoszącym pomyślność
Judhiszthira rzekł: „O Bhiszma, zostało stwierdzone, że człowiek jest obdarzony znaczną energią i siłą, i może żyć ponad sto lat. Dlaczego więc istoty ludzkie umierają nawet za młodu? Dzięki czemu człowiek osiąga długie życie i co powoduje, że okres jego życia zostaje skrócony? Dzięki czemu zdobywa sławę, która bazuje na osiągnięciach? Dzięki czemu zdobywa bogactwo i pomyślność? Czy zawdzięcza to umartwieniom, brahmacarji, milczącej recytacji mantr czy też lekarstwom? Czy osiąga to działaniem, umysłem czy mową? Wyjaśnij nam to wszystko”.
Bhiszma rzekł: „O Judhiszthira, posłuchaj mojej odpowiedzi na swoje pytania. Wyjaśnię tobie, jaki jest powód tego, że jedna osoba żyje krótko, a inna długo oraz tego, że jedna osoba zdobywa sławę, bogactwo i pomyślność, a inna nie. Zaiste, pouczę cię o sposobie, w jaki należy żyć, aby osiągnąć wszystko to, co jest korzystne. Dowiedz się więc, że człowiek zdobywa to wszystko działaniem. Ten, kto postępuje niewłaściwie lub niegodziwie, nigdy nie zdobędzie długiego życia. Żywe istoty są przez takiego człowieka ciemiężone i boją się go. Jeżeli ktoś chce się doskonalić i szuka pomyślności, powinien podczas życia na tym świecie podejmować tylko te działania, które są właściwe i dobre. Dobrym postępowaniem zapobiegnie niedoli i złu, których doświadczyłby w konsekwencji grzechów.
O prawości wnioskuje się na podstawie zachowania. Ludzie stają się dobrzy i prawi w konsekwencji działań, które podejmują. Postępowanie tych, którzy są dobrzy i prawi, dostarcza definicji dobrego postępowania. Człowiek, którego działanie jest prawe i który wykonuje dobre czyny, jest darzony szacunkiem nawet przez tych ludzi, którzy nie widzieli go na własne oczy, lecz jedynie o nim słyszeli. Ci, którzy są ateistami, nie słuchają nauczycieli, łamią nakazy pism, nie znają obowiązków, postępują bezbożnie i niewłaściwie, łamią wszystkie ograniczenia, nie mają żadnych skrupułów w związkach seksualnych, nie cieszą się długim życiem, a po śmierci idą do piekła, podczas gdy ci, którzy wykonują prawe i właściwe działania, mają wiarę i są wolni od złej woli, ;, żyją sto lat nawet wówczas, gdy nie mają żadnych szczególnych osiągnięć. Ci, którzy uwolnili się od gniewu, unikają ranienia żywych istot, są prawdomówni, pozbawieni złości, fałszu i nieuczciwości w swym postępowaniu, będą żyli setkę lat, podczas gdy ci, którzy mają brzydkie nawyki, jak wyrywanie trawy spod stóp lub obgryzanie paznokci lub są zawsze brudni i niespokojni, nie osiągną takiego długiego życia.
Posłuchaj teraz o szczegółowych rozporządzeń dotyczących tego, co należy i czego nie należy czynić, aby zachować długie życie. Należy zawsze budzić się o godzinie brahma muhurta, gdy słońce znajduje się tuż poniżej linii horyzontu i oddać się wówczas rozmyślaniom o Prawie, Zysku i Przyjemności. Po powstaniu z łoża należy umyć twarz i usta, i wypowiadać modlitwy ze złożonymi pobożnie dłońmi. Podobnie wieczorem, gdy zapada zmrok należy zaprzestać rozmów z innymi i wypowiadać wieczorne modlitwy. Podczas brzasku i zmierzchu nie należy nigdy spać, studiować pism, spożywać posiłku, czy też zażywać kąpieli. Należy wówczas powstrzymać się od wszelkich działań i oddać się medytacjom. W tym czasie należy zawsze ograniczyć rozmowy z innymi i oddać się modlitwie. Wypowiadając poranne i wieczorne modlitwy, nie należy nigdy patrzeć na wschodzące lub zachodzące słońce. Nie należy też patrzeć na słońce podczas zaćmienia, gdy odbija się w wodzie i gdy jest w zenicie. Riszi dzięki takiemu regularnemu czczeniu brzasku i zmroku zdobywają długowieczność. Bramini, którzy zaniedbują modlitwy o brzasku i zmierzchu, powinni zostać przez króla ukarani nakazem wykonania działań należących do szudrów.
Każdego dnia należy właściwie troszczyć się o swój ogień ofiarny i dawać jałmużnę. Należy również myć zęby i ograniczyć mowę przez jakiś czas. Po umyciu zębów należy wyrzucić użytą w tym celu pałeczkę i każdego dnia użyć nowej. Zanim nie umyje się zębów, nie należy oddawać czci bogom i zanim nie odda się czci bogom, nie należy nigdy udawać się z wizytą do jakiejkolwiek osoby, za wyjątkiem nauczyciela, osoby starszej lub takiej, która jest prawa i zdobyła mądrość. Należy systematycznie pościć w czasie nowiu i pełni księżyca i jeść tylko to, co nie zostało zakazane w pismach. Nie wolno też nigdy jeść mięsa zwierząt, które nie zostały zabite w celu ofiary. Nie należy nigdy jeść mięsa z grzbietu lub kręgosłupa zwierzęcia. Nie należy nigdy gotować samjawy, krisary, saszakuli, pajasy i mięsa tylko dla siebie, należy je najpierw ofiarować bogom. Należy zawsze wykonywać ryt homa, tj. lania do ognia oczyszczonego masła i recytować mantry sawitri, aby zdobyć przychylność bogów. Należy pamiętać o ślubie brahmacarja i realizować go podczas nowiu, pełni oraz ósmego dnia zarówno ciemniejącej, jak i jaśniejącej fazy księżyca. Nie należy też nigdy zakładać jednej nogi na drugą.
Nie należy nigdy kłaść się do łoża z cudzą żoną bez względu na to, w jakiej kaście się ktoś urodził. Nic nie skraca bardziej życia od cudzołóstwa i taki cudzołożnik będzie zmuszony do życia w piekle przez wiele tysięcy lat. Nie należy też nigdy kłaść się do łoża z kobietą nieznajomą, ciężarną, niezamężną, bezpłodną, ladacznicą, taką, która nie wzięła kąpieli po zakończeniu miesiączki lub z kobietą zakazaną, jak na przykład żona króla, czy też przyjaciółki królowej. Nie należy też nigdy kłaść się do łoża z kobietą w ciągu dnia. Ten, kto unika takich czynów, zapewnia sobie długie życie.
Nie należy nigdy kłaść się do łoża ze swoją żoną w czasie miesiączki lub nawet zachęcać ją do rozmowy. Ten, kto jest mądry może zaakceptować jej towarzystwo po oczyszczającej kąpieli dopiero czwartego dnia. Ten, kto kładzie się do łoża ze swoją żoną piątego dnia, licząc od początku jej krwawienia, otrzyma córkę, a gdy uczyni to szóstego dnia, otrzyma syna. Ten, kto jest mądry przestrzega tej reguły dotyczącej dni parzystych i nieparzystych.
Nie należy nigdy leżeć w łożu w czasie gdy słońce świeci na niebie i ten, kto któregoś dnia nie budzi się wraz ze słońcem, powinien wykonać pokutę. Nie należy spać nago. Po obudzeniu się należy powitać rodziców, nauczyciela i innych seniorów zasługujących na szacunek. Ten, kto tak czyni, zdobywa długie życie. Zanim słońce znajdzie się w zenicie, należy starannie ułożyć włosy, zastosować collyrium do oczu, umyć zęby i oddawać cześć bogom. Nie należy patrzyć na mocz i kał lub ich ślad, czy dotykać ich stopą. Po załatwieniu potrzeby naturalnej, przejściu przez drogę, jak i przed rozpoczęciem recytowania Wed lub jedzenia należy umyć stopy. Istnieją trzy rodzaje rzeczy, które są uważane przez bogów za czyste i święte i w związku z tym nadają się do tego, by zostać użyte przez braminów: taka, której nieczystość jest nieznana, taka, która została umyta w wodzie i taka, o której mówi się dobrze.
Nie należy kąpać się podczas nocy lub wykonywać jakichkolwiek czynności ku czci Ojców (pitris). Oddając cześć bogom, nie należy używać resztek jedzenia i picia, jak i kwiatów użytych podczas oddawania czci bogom. Należy powstrzymywać się nocą od jedzenia smażonej mąki z jęczmienia. Zapraszając gościa na noc, nie należy zachęcać go do jedzenia posiłku aż do pełnego nasycenia i również samemu nie należy nocą jeść w ten sposób. Nie należy też nocą zabijać ptaków w celu zjedzenia, szczególnie po ich nakarmieniu.
Nie należy nigdy spać z głową odwróconą ku północy lub zachodowi. Nie należy nigdy kłaść się na łożu, które jest złamane lub rozchwiane. Nie należy kłaść się do łoża przed oświetleniem go i sprawdzeniem, w jakim jest stanie, lub spać w łożu, w którym śpi koś inny. Nie należy nigdy spać, leżąc na łożu w poprzek. Nie należy też nigdy przyciągać krzesła stopą i siadać na nim.
Nie należy nigdy kąpać się nago lub nocą i pozwalać komuś na wycieranie lub uciskanie swych członków po kąpieli. Nie należy nigdy smarować ciała maścią bez wzięcia najpierw kąpieli, a biorąc kąpiel, nie należy nigdy wachlować swym ubraniem w powietrzu, aby je wysuszyć. Nie należy nosić na codzień mokrego ubrania. Nie należy nigdy zdejmować girland z kwiatów, które nadają się do noszenia lub zakładać ich na wierzchnie ubranie.
Nie należy nigdy samemu, w towarzystwie szudry lub osoby nieznanej wyruszać w drogę o świcie, w południe lub o zmroku. Nie należy też samemu udawać się w podróż zagraniczną lub podróżować nocą. Przed zapadnięciem zmroku należy powrócić do domu i tam pozostać. Wędrując po drodze należy zawsze stanąć na boku i dać pierwszeństwo braminowi, krowom, królowi, ciężarnej kobiecie, osobie starszej wiekiem lub wyraźnie fizycznie słabej lub takiej, która niosie jakiś ciężar. Napotykając po drodze duże, dobrze znane drzewo lub docierając do skrzyżowania dróg, należy je okrążyć i dopiero potem kontynuować podróż. Nie należy nigdy nosić sandałów lub ubrań noszonych przez kogoś innego.
Nie należy nigdy siadać na łupinach kukurydzy, włosach, popiele i kościach. Nie należy nigdy siadać lub kłaść się spać z mokrymi stopami. Ten, kto postępuje zgodnie z tą zasadą, będzie długo żył. Potrzeby naturalne należy załatwiać w ciągu dnia z twarzą skierowaną na północ, a w nocy na południe, kontrolując zmysły. Nie należy nigdy załatwiać swych potrzeb naturalnych z twarzą skierowaną ku słońcu, płonącemu ogniowi, krowie, duchowo odrodzonej osobie lub na drodze, gdyż ci, którzy tak czynią, skracają swoje życie. Potrzeb naturalnych nie należy nigdy załatwiać na popiół lub na polu uprawnym, w krowiej zagrodzie, do wody lub w pobliżu miejsc zamieszkiwanych przez ludzi. Należy zawsze wyrzucać resztki niezjedzonego posiłku lub załatwiać potrzeby fizjologiczne w miejscu odległym od swego miejsca zamieszkania i umyć stopy. Ten, kto tak postępuje, zdobywa długie życie. Nie należy też nigdy patrzeć na odbicie swego oblicza w matowym lub brudnym lustrze. Będąc w stanie nieczystym, nie należy nigdy dotykać trzech rzeczy o ogromnej energii, tj. ognia, krowy i bramina. Nie należy też patrzeć wprost na te trzy rzeczy o wielkiej energii, tj. na słońce, księżyc i gwiazdy.
Nie należy nosić girland z czerwonych kwiatów, lecz z białych, choć można ozdobić włosy pojedynczym czerwonym kwiatem, nawet jeżeli jest to kwiat wodny. Złota girlanda z kolei pozostaje zawsze czysta bez względu na warunki. Nie należy po kąpieli używać sproszkowanych pachnideł, lecz zapachowej pasty zmieszanej z wodą. Nie należy nigdy używać górnej części ubrania do okrycia dolnej części ciała i dolnej części ubrania do okrycia górnej. Nie należy też nosić innych ubrań niż te, które są uznane za właściwe i mają dwa boczne frędzle. Kładąc się do łoża lub udając się w podróż, należy zmienić ubranie, aby nie oddawać czci bogom w tym samym ubraniu. Należy smarować kończyny maścią z drzewa sandałowego lub z aglaia roxburghiana, aegle marmelos, taberuaemontana coronaria, eclipta alba. Przed rozpoczęciem postu należy oczyścić ciało kąpielą, odpowiednio ozdobić i natrzeć maścią zapachową. Podczas pełni i nowiu należy powstrzymać się od seksualnego kontaktu.
Nie należy nigdy siadać na złamanym lub zniszczonym siedzeniu. Nie należy też używać zniszczonego naczynia z białego mosiądzu, lecz należy je wyrzucić. Nie należy spożywać posiłku z górną częścią odzieży owiniętą wokół ciała. Nie należy dotykać resztek jedzenia na talerzach innych ludzi. Będąc w stanie nieczystym, nie należy nigdy dotykać czyjeś głowy, gdyż jak zostało stwierdzone w pismach, wszystkie życiowe oddechy skupiają się w głowie. Nie należy nigdy uderzać kogoś w głowę lub chwytać go za włosy. Drapiąc się w głowę, należy to czynić złożonymi razem dłońmi. Kąpiąc się, nie należy często zanurzać głowy. Ten, kto kąpiąc się, zanurza często głowę w wodzie, nie powinien po kąpieli namaszczać olejkiem żadnej części swego ciała. Ten, kto nie słucha tych nakazów, skraca swoje życie.
Będąc w stanie nieczystym, nie należy nigdy nauczać lub studiować Wed i innych pism. Nie należy nigdy myśleć o Wedach podczas burzy lub gdy w powietrzu unosi się nieprzyjemny zapach. Ten, kto poznał najstarszą historię, recytuje w tych warunkach starożytny hymn Gatha nucony ongiś przez Jamę. Ten, kto w podobnych warunkach studiuje Wedy, zaiste ten duchowo odrodzony bramin, który studiuje Wedy w zakazanym czasie, traci wiedzę Wed i skraca swoje życie. Nie należy więc nigdy skupiać swej uwagi na Wedach w zakazanym czasie.
Nie należy nigdy przygotowywać posiłku bez zjedzenia porcji sezamu. Przed jedzeniem należy trzykrotnie wypłukać usta wodą, a po jedzeniu należy wypłukać usta najpierw trzykrotnie i następnie dwukrotnie. Należy zawsze umyć przed jedzeniem stopy. Ten, kto siada do posiłku po umyciu stóp, będzie żył sto lat. Należy jeść z twarzą skierowaną na wschód, ograniczając mowę i nie krytykując spożywanego jedzenia, a po zakończeniu posiłku należy mentalnie dotknąć ognia. Nie należy nigdy jeść posiłku spacerując, jeść należy zawsze w pozycji siedzącej. Jedzenie posiłku z twarzą skierowaną ku wschodowi przynosi długie życie, a jedzenie z twarzą skierowaną na południe przynosi wielką sławę. Jedzenie z twarzą skierowaną na zachód przynosi bogactwo, a jedzenie z twarzą skierowaną na północ prawdomówność. Po spożyciu posiłku należy umyć usta, nozdrza, uszy i oczy. Należy też umyć wszystkie kończyny, pępek i czubki palców. Nie należy jednak nigdy używać w tym celu wody, której używał już ktoś inny.
Nie należy nigdy jeść z kimś innym z tego samego talerza, nawet gdy jest on równy rangą. Nie należy też jeść posiłku przyrządzonego przez miesiączkującą kobietę, jak i jeść jedzenia i pić napoju, które zostały pozbawione esencji. Nie należy spożywać posiłku bez oddania porcji osobom, które patrzą pożądliwie na czyjeś jedzenie. Inteligentny człowiek nie powinien nigdy siadać zbyt blisko tego, kto jest nieczysty, jak i tego, kto jest najbardziej pobożny. Wszelkie jedzenie, którego nie wolno używać podczas działań religijnych, nie należy też używać przy innych okazjach. Ten, kto szuka tego, co jest dla niego dobre, nie powinien nigdy jeść owoców takich roślin, jak ficus religiosa, ficus bengalensis, ficus glomerata oraz liści crotolaria juncea. Nie powinien też nigdy jeść mięsa kozła, krowy czy pawia. Powinien również powstrzymać się od jedzenia mięsa wyschniętego lub nieświeżego oraz mięsa ze zwierząt, które nie zostały zabite w celach ofiarnych. Nie należy nigdy jeść soli ręką, a nocą nie należy jeść zsiadłego mleka i mąki ze smażonego jęczmienia.
Należy jeść w skupieniu jeden posiłek rano i jeden wieczorem, powstrzymując się całkowicie od jedzenia w międzyczasie. Nie należy jeść niczego, co jest zanieczyszczone włosem. Nie należy też nigdy jeść posiłku u wroga w czasie rytu śraddha. Należy jeść w ciszy, siedząc z górną częścią ciała przykrytą ubraniem. Nie należy nigdy jeść posiłku na stojąco. Nie należy jeść, kładąc jedzenie na nagiej ziemi. Należy jeść bezgłośnie. Inteligentny człowiek powinien zawsze najpierw ofiarować wodę i jedzenie gościowi i dopiero potem jeść samemu. O tym, kto siada do posiłku razem z przyjacielem i sam je, nie dzieląc się z nim, mówi się, że spożywa truciznę. Jeśli chodzi o wodę, pajasę, mąkę ze smażonego jęczmienia, zsiadłe mleko, oczyszczone masło i miód, to nie należy nigdy proponować komuś zjedzenia tego, co pozostało po innych. Nie należy nigdy jeść czegoś, co budzi jakieś wątpliwości, jeśli chodzi o czystość lub świeżość i pić zsiadłego mleka na zakończenie posiłku. Nie należy też zdobić ciała po spożyciu posiłku.
Po spożyciu posiłku należy umyć usta i twarz, używając jedynie prawej dłoni i zanurzyć w niewielkiej ilości wody duży palec prawej stopy. Po umyciu się w ten sposób należy dotknąć czubka głowy prawą dłonią i następnie ze skupioną uwagą dotknąć ognia. Ten, kto zna wszystkie te nakazy i potrafi je z troską wykonać, zdobywa pierwsze miejsce wśród swych krewnych. Po jedzeniu należy też umyć nos, oczy, uszy, pępek i dłonie w wodzie, lecz nie należy pozostawić dłoni moktych. Na prawej dłoni znajdują się miejsca należące do bogów i Ojców. Pomiędzy czubkiem a rdzeniem kciuka znajduje się święte miejsce należące do Brahmy (Brahma-tirtha), na tylnej stronie małego palca znajduje się święte miejsce należące do bogów (deva-tirtha), z kolei przestrzeń między kciukiem i palcem wskazującym po dotknięciu wody zgodnie z rozporządzeniami powinna być użyta w czynieniu ofiary z określonych artykułów w rytach ku czci Ojców (pitri-tirtha).
Przed podjęciem religijnych działań i po umyciu kończyn tak jak to zostało wskazane należy najpierw po usunięciu z ust i gardła wszelkich resztek jedzenia trzykrotnie wypłukać usta i następnie dodatkowo wypłukać je dwukrotnie. Poszczególne organy zmysłowe należy umyć jednokrotnie i następnie należy również polać wodą całe ciało. W ten sposób człowiek oczyszcza się i może podjąć odpowiednie działania religijne. Postępując zgodnie z nakazami Wed może przystąpić do oddawania czci Ojcom i bogom. Jeśli chodzi o braminów, to przed jedzeniem i po jedzeniu, jak i w przypadku wszystkich działań wymagających oczyszczenia, powinni dodatkowo wykonać ryt aczamana, polewając wodą część dłoni zwaną Brahma-tirtha.
Przed rozpoczęciem jakiegokolwiek działania mającego na celu oddawanie czci Ojcom, bogom, braminom lub nauczycielowi należy wykąpać się, zanurzając głowę w wodzie. Nie należy nigdy czcić Ojców rytem śraddha pod tą konstelacją, pod którą ktoś się narodził. Nie należy również wykonywać śraddhy pod konstelacjami uważanymi za okrutne lub wrogie. Zaiste należy unikać wszystkich tych konstelacji, które są w astrologicznych pismach uważane za zakazane. Nie też należy uczestniczyć w czyimś rycie ofiarnym bez zaproszenia. Bez zaproszenia można udać się na ryt ofiarny tylko wtedy, gdy chce się być jedynie widzem, a nie uczestnikiem ofiary. Ten, kto udaje się na ryt ofiarny bez zaproszenia i nie otrzymuje odpowiedniego błogosławieństwa od osoby składającej ofiarę, skraca swe życie. Podczas golenia należy siadać z twarzą skierowaną na wschód lub północ. Ten, kto tak czyni, zdobywa długie życie. Zła wola zawsze skraca życie i dlatego nie należy pielęgnować w sobie złej woli. Życie skraca również spanie w ciągu dnia, gdy słońce odbywa swą wędrówkę po niebie, jak i o świcie i o zmierzchu. Życie skraca również cudzołóstwo, jak i spanie w stanie nieczystym bez wzięcia kąpieli po goleniu.
Należy unikać zarówno samooskarżania się, jak i krytykowania i potępiania innych i wszelkiego rodzaju fałszywego zachowania. Nie należy ranić innych swymi słowami. Nie należy nigdy wygłaszać okrutnych mów. Nie należy przyjmować darów od ludzi podłych i wulgarnych. Nie należy nigdy wypowiadać słów, które wprowadzają innych w zakłopotanie, są niepomyślne lub grzeszne. Człowiek zraniony strzałami czyichś słów rozpacza dzień i noc, i dlatego światła osoby nie powinna nigdy ranić innych słowami. Las zniszczony strzałami lub wycięty siekierą odrośnie, jednakże rany człowieka zranionego nieprzemyślanymi słowami nie goją się i prowadzą do śmierci. Nawet kolczaste i szerokie strzały dają się z ciała usunąć, lecz strzał nieprzyjemnych słów nie da się usunąć, bo uderzają prosto w serce. Nie należy szydzić z ludzi kalekich, umysłowo upośledzonych, nieszczęśliwych, brzydkich, biednych lub słabych. Człowiek, który pragnie dla siebie dobra, nie powinien też nigdy rzucać na innych oszczerstw i wypowiadać nieprzyjemnych słów. Nie powinien prowokować gniewu innych lub szukać kontaktu z osobą, która straciła swój kastowy status. Należy unikać nawet widoku takiej upadłej osoby. Postępując w ten sposób, zapewni sobie długie życie.
Ten, kto pragnie długiego życia, nie powinien nigdy okazywać braku szacunku lub obrażać bramina, wojownika i węża bez względu na to, jak bardzo wydają się słabi, gdyż każdy z nich jest uzbrojony w truciznę. Rozgniewany wąż spala ofiarę już samym spojrzeniem, podobnie wojownik. Rozgniewany bramin z kolei, najsilniejszy z nich, spala już samą myślą i nie tylko tego, kto go rozgniewał, ale cały jego ród. Ten, kto jest mądry, powinien więc traktować tych trzech z ostrożnością. Nie należy też nigdy spierać się z nauczycielem, a gdy nauczyciel rozgniewa się, należy próbować ułagodzić jego gniew, oddając mu honory. Nauczycielowi należy się szacunek nawet wówczas, gdy się całkowicie myli, a oszczercze słowa pod jego adresem zawsze niszczą tego, kto je wypowiada.
Należy unikać ateizmu, krytykowania Wed i bogów, złej woli, pychy, arogancji i opryskliwości. Nie należy nigdy zawierać umów z ateistami lub łączyć się z nimi w jakikolwiek sposób. Nie należy karać innych w gniewie, można jedynie co najwyżej ukarać łagodnie syna lub ucznia z myślą o udzieleniu mu nauki. Nie należy mówić źle o braminach i nie należy wskazywać gwiazd palcami. Nie należy wyjaśniać pytającemu, jaki miesiąc księżycowy jest danego dnia, gdyż udzielenie odpowiedzi na takie pytanie skraca życie.
Gdy starsza czcigodna osoba przybywa do domu młodego człowieka, jego oddechy unoszą się ku górze. Otrzymuje je z powrotem, gdy wstaje przed gościem i prawidłowo go wita. Starzy ludzie zawsze zasługują na to, aby ich odpowiednio uhonorować. Widząc starszego człowieka, należy zawsze najpierw zaproponować mu miejsce do siedzenia, a dopiero potem usiąść samemu ze złożonymi pobożnie dłońmi. Gdy stary człowiek idzie drogą nie należy go wyprzedzać, lecz podążać za nim.
Należy zawsze udzielać pomocy przyjaciołom i braminom szukającym ochrony. Ten, kto tak czyni, zdobywa długie życie. Mądry człowiek powinien mieszkać w domu zbudowanym z pomocą budowniczego posiadającego właściwe zdolności oraz bramina, który wybiera dobrze wróżące miejsce na dom. Należy przyjąć do swego domu zarówno krewnego, który jest stary, jak i przyjaciela, który jest biedny i troszczyć się o nich jak o członka rodziny. Nie należy nigdy zdradzać sekretów osób o wielkiej duszy. Nie należy też utrzymywać zbyt zażyłych stosunków z lekarzami, dziećmi, osobami starszymi i służbą. Ten, kto tak czyni, zdobędzie sławę i długie życie. Gołębie, jak i para papug zamieszkujących w czyimś domu są błogosławieństwem. Ten, kto ma je u siebie, obroni swój dom przed nieszczęściem. To samo dotyczy karaczanów. Jednakże gdy w czyimś domu pojawią się robaczki świętojańskie, sępy, gołębie grzywacze, rybołowy lub pszczoły, należy wykonać ryt mający na celu zjednanie bogów, ich widok jest bowiem złym znakiem.
Ten, kto jest mądry, powinien poślubić pannę wysokiego urodzenia, w wieku odpowiednim do zamęścia, noszącą na ciele pomyślne znaki. Po spłodzeniu potomstwa i przedłużeniu w ten sposób istnienia rodu, należy oddać synów pod opiekę dobrych nauczycieli, aby mogli nabyć ogólną wiedzę i poznać szczególne zwyczaje swej rodziny, a córki należy wydać za mąż za inteligentnych młodzieńców z szacownych rodzin. Należy również zadbać o pozycję synów i wyznaczyć dla każdego odpowiednią część rodzinnego majątku.
Należy unikać ślubu z kobietą, której brakuje jakiejś kończyny lub jest w jakiś inny sposób zdeformowana, jak i z taką, która należy do tego samego klanu, lub narodziła się w tym samym klanie co jego matka. Nie należy nigdy kłaść się do łoża z kobietą, która jest w zaawansowanym wieku lub porzuciła domowy tryb życia na rzecz leśnego trybu życia, która jest wierna mężowi lub której organy rozrodcze są zniszczone przez chorobę lub źle uformowane. Nie należy brać ślubu z kobietą trędowatą lub urodzoną w rodzinie trędowatych, o żółtej skórze, chorującą na padaczkę, niskiego urodzenia i obyczaju lub pochodzącą z rodziny osób krótko żyjących. Należy wziąć za żonę tylko taką pannę, którą zdobią pomyślne znaki, zdobyła odpowiednie dla kobiety umiejętności, jest miła i urodziwa. Należy szukać dla siebie żony w rodzinie o wyższym lub równym sobie statusie. Nie należy nigdy brać ślubu z kobietą o niższym od siebie statusie lub taką, która straciła swój status. Wybrawszy dla siebie żonę, należy po starannym rozpaleniu ognia wykonać wszystkie te ślubne ryty, które są nakazane przez Wedy. Nie należy nigdy ranić kobiety. Żonę należy ochraniać i należy traktować z szacunkiem wszystkich krewnych i powinowatych ze strony żony.
Należy zawsze być posłusznym nakazom rodziców i nauczyciela. Będąc królem, należy z wielką troską studiować Wedy oraz naukę o broni i walce. Należy ćwiczyć się w umiejętności prowadzenia słoni, ogierów i wojennych rydwanów. Król, który pobiera te nauki z troską i uwagą, zdobywa szczęście, pokonuje nawet najsilniejszego wroga, panuje nad swą służbą i przewodzi swym krewnym, z których żaden nie jest lepszy od niego. Król, który zdobywa taką pozycję i realizuje swój obowiązek ochraniania poddanych, nie poniesie nigdy żadnej straty. Król powinien również poznać naukę o rozumowaniu, o słowach, jak i naukę gandharwów oraz sześćdziesiąt cztery gałęzie nauki zwanej kala. Powinien każdego dnia słuchać recytacji Puran i poematów poetyckich oraz innych starożytnych opowieści o życiu różnych osób o wielkich duszach. Powinien najlepiej jak to jest w jego mocy czcić bogów w rytach ofiarnych, obdarowując braminów daksziną, a po upływie okresu odpowiedniego dla domowego stylu życia powinien rozpocząć leśny tryb życia”.
Bhiszma zakończył swe opowiadanie, mówiąc: „O Judhiszthira, opowiedziałam tobie w skrócie o tym, co daje szansę na zdobycie długiego życia. To, co pominąłem, powinieneś usłyszeć z ust osób znających wszystkie trzy Wedy. U korzeni pomyślności leży dobre postępowanie. Dobre postępowanie przynosi sławę, długie życie, niszczy zło i pokonuje nieszczęście. O dobrym postępowaniu mówi się, że przewyższa wszystkie gałęzie nauk. Rodzi prawość, a prawość przedłuża życie. Dobre postępowanie jest najbardziej skutecznym rytem zjednywania sobie bogów i otrzymywania od nich pomyślności wszelkiego rodzaju”.
2. O obowiązkach braci w stosunku do siebie
Judhiszthira rzekł: „O Bhiszma, opowiedziałeś nam, jak należy żyć, aby zapewnić sobie długie życie. Wytłumacz nam jeszcze jak starszy brat powinien zachowywać się w stosunku do młodszego, i jak młodszy powinien zachowywać się w stosunku do starszego”.
Bhiszma rzekł: „O Judhiszthira, straszy brat powinien zawsze zachowywać się wobec młodszego jak nauczyciel wobec ucznia. Będąc najstarszym bratem, tak właśnie powinieneś się zachowywać w stosunku do swych braci. Zachowanie ucznia wzoruje się na zachowaniu nauczyciela. Gdy nauczycielowi brakuje mądrości, uczniowie nie darzą go wystarczającym szacunkiem, lecz gdy nauczyciel jest mądry i jego postępowanie jest dobre i bazuje na prawości, uczniowie postępują podobnie.
Straszy brat powinien niekiedy ignorować działania młodszych i pomimo tego, że sam zdobył mądrość, zachowywać się tak, jakby nie rozumiał ich błędu. Jeżeli młodsi bracia są winni jakiegoś wykroczenia, starszy powinien skorygować ich zachowanie przy pomocy pośrednich środków. Używając bezpośrednich lub ostentacyjnych środków naraża się bowiem na to, że wrogowie zazdrośni o dobre zrozumienie między nimi będą starali się ich skłócić.
Najstarszy brat jest tym, który zwiększa pomyślność w rodzinie lub całkowicie ją niszczy. Gdy jest pozbawiony rozsądku i grzeszny w zachowaniu, przynosi rodzinie zniszczenie. Najstarszy brat, który rani lub szkodzi młodszym braciom, traci swój status najstarszego, jak i udział w rodzinnym majątku i zasługuje na to, aby zostać poddany królewskiej kontroli.
Osoby, które poznały moc prawości, twierdzą, że prawość jest najwyższym dobrem. Ten, kto działa podstępnie lub fałszywie, zasługuje na regiony, gdzie panuje smutek i cierpienie. Rodzina, w której rodzi się grzesznik, jest narażona na wszelkie rodzaje zła. Taka osoba przynosi hańbę i powoduje, że wszystkie dobre działania znikają z rodziny.
Ten wśród braci, który upiera się przy złych działaniach, traci swe prawa do rodzinnego majątku. W takim przypadku najstarszy brat może zabrać dla siebie całą własność, która została nabyta jako dar uczyniony przy okazji małżeństwa matki (własność jautaka) bez oddania jakiejkolwiek części młodszemu bratu. W przypadku, gdy żona młodszego brata jest grzeszna, należy ciągle mieć na uwadze dobro jej i jej męża. W przypadku, gdy najstarszy brat zdobywa jakiś majątek bez używania w tym celu majątku należącego do rodziców, nie ma obowiązku dzielenia się nim z młodszymi braćmi.
W przypadku śmierci ojca, najstarszy brat spełnia jego funkcje. Powinien zapewnić młodszym braciom środki do życia, ochraniać ich i troszczyć się o nich. Wszyscy młodsi bracia powinni mu się kłaniać i być mu posłuszni. Powinni podporządkować mu się tak, jak podporządkowywali się ojcu, gdy jeszcze żył. Ojciec i matka stworzyli ich ciała, dzięki którym mogli się narodzić, jednakże dopiero duchowe narodziny, które otrzymują od nauczyciela, są uważane za prawdziwe narodziny, które są niezniszczalne i nieśmiertelne”.
