Opowieść 213:
O zasadach rządzących dziedziczeniem majątku i przynależnością kastową
opowiada
Barbara Mikołajewska
na podstawie fragmentów Mahābharāta,
Anusasana Parva, Part 2, Sections XLVII-XLIX,
w angielskim tłumaczeniu z sanskrytu Kisari Mohan Ganguli,
URL: http://www.sacred-texts.com/hin/m06/index.htm
Spis treści
1. O zasadach dziedziczna majątku w kaście bramińskiej
2. O różnicach w statusie żon bramina i wynikłych stąd różnicach w wielkości dziedziczonego majątku
3. O zasadach dziedziczenia majątku w kaście wojowników i waiśjów
4. O wypadaniu poza obręb czterech podstawowych kast i powstawaniu kast mieszanych
5. O różnicach w usposobieniu, po których można rozpoznać osoby z kast mieszanych
6. O różnych kategoriach synów i relacji synostwa
Bhiszma rzekł: „O Judhiszthira, wszystkie mieszane kasty są rezultatem niewłaściwego i grzesznego związku między mężczyzną i kobietą, którzy należą do różnych kast. Ci, którzy do nich należą, bez względu na to, czy żyją jawnie, czy w ukryciu, są rozpoznawani przez zawód, który wykonują. W pismach zostały przedstawione obowiązki jedynie dla czterech głównych kast, o obowiązkach innych kast pisma milczą”.
(Mahābharāta, Anusasana Parva, Part 2, Section XLVIII)
1. O zasadach dziedziczna majątku w kaście bramińskiej
Judhiszthira rzekł: „O Bhiszma, jesteś tym, który poznał wszystkie nakazy sformułowane w pismach i wszystkie obowiązki królów i słyniesz ze swej umiejętności uwalniania innych od wątpliwości. Pomóż mi więc w pozbyciu się wątpliwości, która zrodziła się w moim umyśle, gdyż nikt inny nie potrafi uczynić tego lepiej. Wytłumacz mi, jak powinien postępować człowiek, który chce kroczyć ścieżką prawości. Wspomniałeś, że bramin może mieć cztery żony z czterech głównych kast: bramińskiej, wojowników, waiśjów i szudrów. Wytłumacz mi, którzy z jego synów i w jakiej kolejności dziedziczą pozostawiony przez niego majątek? Pragnę poznać, w jaki sposób ojcowski majątek jest dzielony wśród jego synów?”
Bhiszma rzekł: „O Judhiszthira, kasty bramińska, wojowników i waiśjów, z racji wykonywania dla nich wedyjskich rytów, są uważane za duchowo odrodzone. Zaślubiny wewnątrz tych kast są bramińskim obowiązkiem. Bramini, którzy kładą się do łoża z szudrą, kierują się błędem w rozumowaniu, zachłannością lub lubieżnością. Według pism nie jest to właściwe i postępujący w ten sposób bramin zapłaci za to w swym przyszłym życiu rodząc się na niskim poziomie istnienia. Powinien więc odpokutować za swój czyn, poddając się rytom opisanym w pismach i pokuta ta powinna być dwa razy surowsza, jeżeli z takiego związku narodzą się dzieci.
Posłuchaj teraz o tym, w jaki sposób ojcowskie bogactwo powinno zostać podzielone między dziećmi różnych żon. Syn jego bramińskiej żony powinien najpierw zabrać dla siebie byka i wóz najwyższej jakości należące do majątku ojca, a to, co pozostaje, powinno zostać podzielone na dziesięć równych części. Syn bramińskiej żony ma prawo do czterech części. Syn żony z kasty wojowników, choć ma status bramina tak jak jego ojciec, z racji statusu matki ma prawo do trzech części, a syn jego żony z kasty waiśjów ma prawo do dwóch części. W sytuacji, gdy żony bramina z tych trzech kast mają po kilku synów, synowie ci powinni podzielić równo między sobą część majątku po ojcu, która jest wyznaczona dla syna żony z określonej kasty. Syn bramińskiej żony z kasty szudrów nie ma prawa do żadnej części, gdyż nie wlicza się do tych, którzy po nim dziedziczą. Jakaś część majątku po ojcu powinna jednak być mu dana pod wpływem współczucia. Syn bramina z kobietą szudrą nie powinien być uważany za bramina z racji braku odpowiednich bramińskich umiejętności i nieznajomości pism. Tylko dzieci jego żon z trzech wyższych kast mają status bramina.
Zostało stwierdzone w pismach, że istnieją tylko cztery kasty i nigdzie nie wspomina się o piątej. Bramiński syn z szudrą, którego status jest nieokreślony, otrzymuje więc dziesiątą część majątku po ojcu tylko wtedy, gdy ojciec mu tą część osobiście przydzieli kierując się współczuciem. W innej sytuacji nie powinien uważać jej za swoją. Współczucie jest uważane za jedną z najwyższych cnót i zawsze przynosi zasługi bez względu na to, co je wywołuje. Bramiński syn zrodzony z jego żony szudry nie powinien jednak nigdy otrzymywać więcej z majątku ojca niż ta dziesiąta część.
Bramin, który zgromadził więcej bogactw, niż jest to potrzebne do utrzymania siebie i rodziny przy życiu w ciągu trzech lat, powinien złożyć to bogactwo w ofierze. Bramin nigdy nie powinien gromadzić bogactwa dla samego gromadzenia, lecz powinien je zużyć na utrzymanie się przy życiu i wykonanie ofiar. Bramin nie powinien też nigdy dawać żonie większej sumy niż trzy tysiące monet w używanej walucie, które ona ma prawo wydać, jak zechce. W przypadku gdy umiera bezdzietny, cały pozostawiony przez niego majątek dziedziczy jego żona, lecz nie wolno jej sprzedać żadnej jego części. Żona nie powinna również brać bez jego wiedzy niczego, co należy do niego. Wszelkie bogactwo, które bramińska żona otrzymuje w formie daru od swego ojca, powinno po jej śmierci należeć do jej córki, gdyż córka jest jak syn. W pismach zostało stwierdzone, że córka jest równa synowi. Takie jest prawo dziedziczenia. Pamiętając o tych zasadach podziału i dziedziczenia bogactwa, nie powinno się nigdy gromadzić bogactw dla samych bogactw”.
2. O różnicach w statusie żon bramina i wynikłych stąd różnicach w wielkości dziedziczonego majątku
Judhiszthira rzekł: „O Bhiszma, powiedziałeś, że syn bramina z szudrą na mocy tego, co zostało stwierdzone w pismach, ma niepewny status i jest pozbawiony prawa dziedziczenia majątku po ojcu i to, co otrzymuje, wynika ze współczucia. Jednakże jego syn z żoną z kasty bramińskiej, jak i synowie z żonami z kasty wojowników i waiśjów mają status bramina. Dlaczego więc nie dziedziczą majątku ojca w równej części?”
Bhiszma rzekł: „O Judhiszthira, wszystkie żony na tym świecie są nazywane dara. Choć nazwa odnosi się do wszystkich żon, dają się zaobserwować duże różnice. Wśród trzech żon bramina z trzech wyższych klas, żona z kasty bramińskiej nawet wtedy, gdy została poślubiona ostatnia, ma najwyższy status pierwszej żony i zasługuje na najwyższą cześć. W należących do niej izbach powinno się trzymać wszystkie te przedmioty, które jej mąż potrzebuje do rytualnej kąpieli, mycia zębów i oczu, personalne ozdoby i wszystkie inne przedmioty potrzebne do wykonania nakazach działań religijnych. Gdy jest obecna w domu, wówczas tylko ona ma prawo do asystowania mężowi podczas przygotowań do religijnych obrządków. To ona powinna podawać mu posiłki i napoje, girlandy, szaty i ornamenty, gdyż tak zostało zarządzone przez Manu i jest praktykowane od niepamiętnych czasów. Bramin, który pod wpływem żądzy postępuje inaczej i daje pierwszeństwo którejś z pozostałych żon, powinien być uznany za czandalę wśród braminów.
Syn żony z kasty wojowników ma status bramina tak jak syn żony z kasty bramińskiej. Wyższy status syna żony z kasty bramińskiej ma swe źródło w pochodzeniu jego matki. Bramini są wysoko błogosławieni i są bogami dla bogów. Wojownicy powinni w specjalnych rytach oddawać braminom cześć, praktyka ta jest odwieczna. Pod względem urodzenia żona z kasty wojowników nie może więc być uważana za równą żonie z kasty bramińskiej, stąd też syn żony z kasty bramińskiej musi być widziany jako pierwszy w szeregu i przewyższający swą rangą syna żony z kasty wojowników. Z tej też racji syn żony z kasty bramińskiej dziedziczy po ojcu najlepszą część jego majątku.
Tak jak wojownik nie dorównuje swym statusem braminowi, tak waiśja nie dorównuje urodzeniem wojownikowi. Królestwo, dobrobyt, skarbiec należą do wojownika, zostały mu wyznaczone. Cała ziemia z otaczającym ją pasem oceanów należy do niego. Zbiera on ogromne bogactwo realizując swoje obowiązki, berło władzy należy do niego i to on zapewnia krajowi bezpieczeństwo. Wojownicy wykonując obowiązki swej kasty ochraniają dobytek wszystkich ludzi przed złodziejami i bandytami. Zaiste, bez wojowników bogactwo, żony i wszystkie inne posiadłości ludzi byłby im siłą odbierane. Wojownik jest obrońcą społecznego porządku i wszystkich kast. Z tego też powodu syn urodzony braminowi przez jego żonę z kasty wojowników powinien być stawiany wyżej od syna urodzonego przez jego żonę z kasty waiśjów i dlatego też syn ten dziedziczy po ojcu większą część jego majątku”.
3. O zasadach dziedziczenia majątku w kaście wojowników i waiśjów
Judhiszthira rzekł: „O Bhiszma, wyjaśniłeś mi zasady dotyczące dziedziczenia majątku ojca przez synów bramina. Opisz mi teraz, proszę, zasady, które odnoszą się do pozostałych kast”.
Bhiszma rzekł: „O Judhiszthira, wojownik może mieć dwie żony, jedną ze swojej kasty i drugą z kasty waiśjów. Zdarza się też często, że ma trzecią żonę szudrę. Praktyka ta, choć jest powszechna, nie znajduje potwierdzenia w pismach. Majątek wojownika powinien zostać podzielony na osiem części. Cztery części powinien otrzymać syn jego żony z kasty wojowników, a trzy syn żony z kasty waiśjów. Pozostałą ósmą część otrzymuje syn żony z kasty szudrów, ale tylko wtedy, gdy zostaje mu przez ojca oficjalnie dana.
Waiśja powinien mieć tylko jedną żonę pochodzącą z tej samej, co on kasty. Może mieć również drugą żonę pochodzącą z kasty szudrów, lecz praktyka ta nie znajduje to potwierdzenia w pismach. Jeżeli ma dwie żony, to różnią się między sobą statusem. Majątek waiśji powinien zostać podzielony na pięć części. Syn żony z kasty waiśjów powinien otrzymać cztery części. O piątej części mówi się, że należy do syna jego żony z kasty szudrów, ale może zostać przez niego zabrana tylko wtedy, gdy ojciec mu ją da. W przypadku trzech wyższych kast, syn żony z kasty szudrów jest bowiem zawsze oficjalnie uważany za tego, który nie ma prawa do majątku ojca.
Szudra powinien mieć tylko jedną żonę pochodzącą z tej samej co on kasty i w żadnych okolicznościach nie powinien mieć innej żony. Jego synowie, choćby nawet była ich setka, dziedziczą po ojcu równą część jego majątku.
Zostało stwierdzone w pismach, że dzieci urodzone przez żonę pochodzącą z tej samej kasty, co mąż (bez względu na to, jaka jest to kasta) dzielą się majątkiem po ojcu równo. Tym, co różnicuje wielkość dziedziczonego majątku, jest kolejność urodzenia. Udział najstarszego syna powinien być zawsze o jedną część większy od udziału młodszych braci, gdyż do niego powinny należeć najlepsze przedmioty pozostałe po ojcu. Tak zostało ogłoszone przez Brahmę. Zostało również stwierdzone, że najstarszy syn powinien ożenić się pierwszy wyprzedzając młodszych braci, oraz że w przypadku, gdy mężczyzna wybiera dla siebie po kolei trzy żony z tej samej co on kasty, syn żony zaślubionej jako pierwsza powinien otrzymać w dziedzictwie tą część, która jest wyznaczona dla najstarszego syna, syn żony zaślubionej jako druga, część wyznaczoną dla średniego syna, a syn żony zaślubionej jako trzecia, część wyznaczoną dla najmłodszego. Po przydzieleniu im tych szczególnych udziałów w spadku, to co pozostaje powinno być podzielone między nich równo. Gdy mężczyzna ma więcej żon niż jedną, żona pochodząca z tej samej co on kasty jest uważana za pierwszą i ma najwyższy status. Tak stwierdził Kaśjapa, syn mędrca Marici”.
4. O wypadaniu poza obręb czterech podstawowych kast i powstawaniu kast mieszanych
Judhiszthira rzekł: „O Bhiszma, mężczyźni i kobiety z pobudek materialnych, żądzy, jak i z nieznajomości kasty swego urodzenia łączą się często z osobami z innych kast powodując mieszanie się kastowego porządku. Wytłumacz nam, jakie są obowiązki osób urodzonych w takich mieszanych kastach, jakie działania zostały dla nich wyznaczone?”
Bhiszma rzekł: „O Judhiszthira, na początku Pan wszystkich żywych istot stworzył cztery kasty—braminów, wojowników, waiśjów i szudrów—i wyznaczył każdej z nich odpowiednie działania i obowiązki w realizowaniu wedyjskiej ofiary. Dla szudrów, którzy nie mają prawa do uczestniczenia w wedyjskich rytach, została wyznaczona ofiara w formie służby na rzecz trzech wyższych kast realizujących wedyjskie ryty.
Jak już mówiłem, bramin może mieć cztery żony, z których każda pochodzi z innej kasty. W synach dwóch z nich, tj. tej, która pochodzi z tej samej co on kasty i tej, która pochodzi z kasty o jeden stopień niższej, sam się rodzi i stąd ich status jest równy jego statusowi, jednakże synowie jego żon z dwóch kolejnych kast, tj. waiśjów i szudrów, są pośledniejsi i ich status jest zdeterminowany przez status matki. Syn bramina z żoną szudrą jest nazywany parasara, co sugeruje kogoś narodzonego ze zwłok, gdyż ciało kobiety szudry jest uważane za równie złowróżbne jak zwłoki. Obowiązkiem takiego syna jest służba na rzecz osób z rodu jego ojca. Nie powinien nigdy zaniedbywać wyznaczonych dla niego obowiązków i powinien wziąć na siebie cały ciężar stania na straży rodziny. Nawet w podeszłym już wieku powinien dalej służyć dzieciom swego ojca, nawet gdy są od niego młodsze i oddawać im każdy swój zarobek. Wojownik może mieć trzy żony. W synach dwóch pierwszych z nich, tj. tej, która pochodzi z tej samej, co on kasty i tej, która pochodzi z kasty o jeden stopień niżej, rodzi się sam i mają oni taki sam jak on status, podczas gdy syn jego żony z kasty szudrów ma niższy status wyznaczony przez status jego matki i jest nazywany ugra. Waiśja może mieć dwie żony, jedną z tej samej kasty, co on i drugą z kasty szudrów, która jest o jeden stopień niższa i ponieważ w ich synach sam się rodzi, mają oni taki sam status jak on. Szudra może mieć tylko jedną żonę z tej samej, co on kasty i jego syn ma również status szudry.
Synowie urodzeni w innych okolicznościach niż wymienione mają bardzo niski status. I tak syn mężczyzny z niższej kasty z kobietą z wyższej kasty jest traktowany z nieufnością i wypada poza nawias porządku tworzonego przez cztery główne kasty. Syn wojownika z bramińską kobietą nie przynależy do żadnej z tych kast i jest nazywany suta. Do jego obowiązków należy recytowanie pochwał i pochlebstw pod adresem króla i innych wielkich osób. Syn waiśji z bramińską kobietą jest nazywany waidehaka, do jego obowiązków należy ochranianie prywatności kobiet wysokiego urodzenia. Zarówno suta jak i waidehaka nie mają prawa do wykonywania rytów oczyszczających i nie zostają udekorowani świętą nicią. Syn szudry z bramińską kobietą jest nazywany czandala i ze względu na swoją okrutną naturę jest zmuszony do życia na obrzeżach miast. Jest uważany za wyrzutka społeczeństwa, do jego obowiązków należy wykonywanie publicznych egzekucji.
Syn waiśji z kobietą z kasty wojowników jest nazywany wandi lub magadha, do jego obowiązków należy recytowanie pochwał. Syn szudry z kobietą z kasty wojowników należy do niszadów i do jego obowiązków należy łowienie ryb. Syn szudry z kobietą z kasty waiśjów jest nazywany ajogawa, a jego obowiązkiem jest wykonywanie zawodu stolarza. Bramini nie powinni nigdy przyjmować darów od takiej osoby, gdyż nie ma ona prawa do żadnej własności. Syn mężczyzny z kasty mieszanej z kobietą pochodzącą z tej samej kasty należy do tej samej kasty co rodzice, a syn takiego mężczyzny z kobietą z niższej kasty osiąga status niższy od swego ojca, dziedzicząc status matki. Synowie osób z czterech podstawowych kast z kobietami pochodzącymi z tej samej kasty lub z kasty o jeden stopień niższej mają ten sam status, co ich ojcowie. Jednakże ich synowie z kobietami z kasty niższej o więcej niż jeden stopień mają status od nich niższy. Potomstwo syna, który wypadł poza porządek tworzony przez cztery podstawowe kasty, z kobietą należącą do jednej z czterech podstawowych kast dalej obniża swój status.
Kasty mieszane wypływają stąd, że kobiety mają związki seksualne z osobami, z którymi nie powinny mieć takich związków. Synowie tych, którzy znajdują się poza czterema głównymi kastami, jak i tych, którzy są jeszcze niżej, mnożą się w rezultacie takich związków. Wśród klasy ludzi, którzy znaleźli się na marginesie czterech głównych kast znajdują się dzieci ojców z kasty magadha, którzy nabywają umiejętności w mieszaniu maści, robieniu wieńców i innych przedmiotów używanych do ozdabiania ciał i do których obowiązków należy ozdabianie ciał królów i innych osób. Choć na mocy urodzenia są wolni, powinni wieść życie służących. Związek seksualny pewnej klasy ojców z kasty magadha z kobietami z kasty sairindhri prowadzi z kolei do powstania kasty o nazwie ajogawa. Zawodem ludzi z tej kasty jest produkcja sieci do łowienia ryb, ptaków i drobnej zwierzyny. Synowie ojców z kasty waidehów z kobietami z kasty sairindhri tworzą kastę zwaną mairejakami, ich obowiązkiem jest produkowanie win i alkoholu. Synowie niszadów należą do kasty zwanej madgura lub dasa, ich obowiązkiem jest pływanie na okrętach. Synowie czandalów tworzą kastę zwaną ćwapaka, a ich obowiązkiem jest opieka nad umarłymi. Kobiety z kasty magadhi jednocząc się z mężczyznami o niegodziwych skłonnościach z ostatnio wymienionych czterech kast rodzą synów praktykujących oszustwo nazywanych mangsa, swadukara, kahaudra i sougandha.
Z kasty waidehów rodzi się kasta okrutnych i grzesznych hochsztaplerów. Z kasty niszadów wywodzi się kasta o nazwie madranabha, której członkowie jeżdżą wozami ciągnionymi przez osły. Z czandalów wywodzi się kasta o nazwie pukkasa, którzy jedzą osły, konie i słonie, do jedzenia używają skorup z rozbitych naczyń, noszą ubrania zdarte z trupów. Te trzy kasty o bardzo niskim statusie są tworzone przez potomstwo kobiet z kasty ajogawa jednoczących się z mężczyznami z odmiennych kast.
Z kasty waidehaka wywodzą się kasta zwana kszudra i kasta nazywana andhra zamieszkująca obrzeża miast. Potomstwo kobiet niszadów z mężczyznami z kasty czarmakara tworzy kastę o nazwie karawara. Z czandalów wywodzi się kasta zwana pandusaupaka, których obowiązkiem jest produkcja bambusowych koszyków i innych podobnych rzeczy. Potomstwo ze związku mężczyzny z kasty niszadów z kobietą z kasty waidehów tworzy kastę o nazwie ahindaka. Syn czandali z kobietą z kasty saupaka pozostaje w kaście czandalów. Kobieta niszadów jednocząc się z czandalą rodzi synów, którzy żyją na obrzeżach miast i wsi i na terenie kremacji zwłok, i są uważani za tych, którzy zajmują najniższą pozycję wśród trudnej do policzenia liczby mieszanych kast.
Wszystkie mieszane kasty są rezultatem niewłaściwego i grzesznego związku między mężczyzną i kobietą, którzy należą do różnych kast. Ci, którzy do nich należą, bez względu na to, czy żyją jawnie czy w ukryciu, są rozpoznawani poprzez zawód, który wykonują. W pismach zostały przedstawione obowiązki jedynie dla czterech głównych kast, o obowiązkach innych kast pisma milczą. Osoby z mieszanych kast znajdują jednak sposób na to, aby zarobić na utrzymanie się przy życiu. Ci, którzy nie znają rytów ofiarnych lub dla których żadne ryty nie zostały wyznaczone i którzy nie żyją w bliskości z ludźmi prawymi i nie znają ich nauk, jednocząc się z kobietami z innych kast nie z poczucia prawości lecz z żądzy, powodują powstawanie licznych kast mieszanych, których zawody i miejsce zamieszkania zależą od okoliczności związanych z tym anormalnym związkiem, któremu zawdzięczają swoje narodziny. Uciekają na rozstaje dróg, tereny kremacji zwłok, wzgórza, w góry czy do lasu i tam budują dla siebie miejsce zamieszkania. Żyją otwarcie w takich miejscach i wykonują swoje zawody, aby zarobić na życie. Żyją na widoku, zdobiąc ciała ornamentami z żelaza, zajęci wytwarzaniem różnych domowych i innych przedmiotów. I choć nie zostały wyznaczone dla nich żadne ryty, zdobywają niebo, służąc krowom i braminom, i praktykując cnoty nieranienia, prawdomówności, współczucia, wybaczania i nawet jak trzeba ryzykowania na rzecz innych swego życia. Praktykowanie tych cnót jest ich drogą do sukcesu”.
Bhiszma zakończył, mówiąc: „O Judhiszthira, ten, kto jest inteligentny, powinien brać pod uwagę to, co powiedziałem i mieć synów w sposób zgodny z tym, co zostało stwierdzone w pismach, biorąc za żonę kobietę, która została określona jako dla niego właściwa. Syn z kobietą pochodzącą z nieodpowiedniej kasty, zamiast wzmacniać ojca, przynosi mu smutek równie wielki jak kamień u szyi pływaka, który pragnie dotrzeć na drugi brzeg. Żądza i gniew należą do naturalnych atrybutów ludzkości i z tego powodu kontakt z kobietami przynosi cierpienie. Mężczyźni, którzy zdobyli mądrość, myślą o realizowaniu obowiązku i nie pozwalają sobie na to, aby przywiązywać się zbytnio do kobiet i w ten sposób starają się uniknąć cierpienia”.
5. O różnicach w usposobieniu, po których można rozpoznać osoby z kast mieszanych
Judhiszthira rzekł: „O Bhiszma, niektórzy ludzie, którzy należą do kast mieszanych i są nieczystego pochodzenia, upodabniają się do osób godnych szacunku, choć faktycznie na szacunek nie zasługują. Bazując na obserwacji czyichś zewnętrznych cech, trudno niekiedy powiedzieć, jakie faktycznie jest jego pochodzenie. Wytłumacz mi, czy istnieją jakieś znaki, po których można poznać, skąd ktoś pochodzi?”
Bhiszma rzekł: „O Judhiszthira, inklinacje osoby urodzonej z nieczystego związku mają szereg obserwowalnych cech. Czystość czyjegoś urodzenia jest oceniana na bazie tego, w jakim stopniu jego działania przypominają działania tych, którzy są dobrzy i prawi. O nieczystości jego urodzenia świadczy więc jego niegodne szacunku zachowanie, niezgodne z tym, co zostało opisane w pismach, krętactwo i okrucieństwo, zaniechanie ofiar i innych działań religijnych przynoszących zasługi. Syn nabywa swe inklinacje od ojca lub matki, lub ich obydwu i nie potrafi do końca ich ukryć. Tak jak potomstwo tygrysa lub lamparta przypomina ojca i matkę zarówno w swej formie, jak i w paskach i plamkach na skórze, tak dana osoba zdradza okoliczności swego urodzenia swym zachowaniem. Bez względu na to, jak ktoś stara się to ukryć, jeżeli jego urodzenie jest nieczyste, jego charakter i inklinacje zamanifestują się w większym lub mniejszym stopniu. I tak na przykład osoba, która mając na uwadze własny cel wybiera nieuczciwą drogę zachowując jedynie pozory prawości, swymi inklinacjami ukrytymi za tym działaniem zdradza kastę, w której się urodziła.
Żywe istoty zamieszkujące ten świat są obdarzone różnego rodzaju inklinacjami i zaangażowane do wykonywania rozmaitych działań. Dla istot tak wyposażonych nie ma nic cenniejszego od czystego urodzenia i prawego działania. Gdy żywa istota rodzi się na niskim poziomie istnienia lub w bardzo niskiej kaście pozbawionej dostępu do wedyjskiej wiedzy, poprawne rozumienie, mające swe źródło w studiowaniu pism, nie powstrzymuje jej przed angażowaniem się w podłe działania. Absolutne dobro rozumienia może występować w stopniu niskim, średnim lub wysokim, lecz nawet gdy pojawia się u istot o nieczystym urodzeniu, szybko znika, nie powodując żadnego dobrego skutku, będąc jak jesienne chmury, które nie przynoszą deszczu. Z drugiej strony, to dobro rozumienia, które zostaje przydzielone istocie na wyższym poziomie istnienia, manifestuje się w jej dobrym działaniu.
Jeżeli zdarza się tak, że postępowanie osoby, która należy do wyższej kasty, nie jest dobre, nie zasługuje ona na szacunek. Z drugiej strony można czcić nawet szudrę, który poznał wszystkie obowiązki i którego postępowanie jest dobre. To, kim jest dana osoba definiuje jej postępowanie, inklinacje i urodzenie. Jeżeli ktoś z jakiś powodów został zdegradowany i urodził się w niskiej kaście, powinien starać się o to, aby poprawić swój przyszły los swym postępowaniem. Z tych samych powodów ci, którzy zdobyli mądrość, powinni unikać związków z tymi kobietami, z którymi nie powinni mieć potomstwa”.
6. O różnych kategoriach synów i relacji synostwa
Judhiszthira rzekł: „O Bhiszma, opowiedz nam teraz, proszę, o różnicach wśród synów w zależności od tego, kim jest ich matka, jak i od tego, kto ma prawo do nazywania ich synami i jaki jest ich status w życiu. Synowie często są przedmiotem dysput, rozwiej więc nasze wątpliwości w tej sprawie”.
Bhiszma rzekł: „O Judhiszthira, w spłodzonym przez siebie synu ojciec widzi samego siebie. Syn jego żony, spłodzony przez osobę specjalnie o to poproszoną, jest nazywany niruktaja, syn spłodzony bez jego zgody jest nazywany prasritaja, a syn spłodzony przez osobę, która utraciła swój status, jest nazywany patitaja. Synów dzieli się również na otrzymanych i spłodzonych, i tak syn urodzony przez czyjąś świeżo poślubioną żonę, lecz spłodzony przed ślubem przez kogoś, kto nie był jej mężem, jest nazywany adhjuda. Syn urodzony przez pannę w domu jej ojca jest nazywany kanina. Wśród synów wyróżnia się jeszcze sześciu nazywanych apadhwansaja i sześciu zwanych apasada. Wszyscy ci, których wymieniłem, są wzmiankowani w pismach”.
Judhiszthira rzekł: „O Bhiszma, wytłumacz nam, kim są ci synowie, których nazywa się apadhwansaja i apasada?”
Bhiszma rzekł: „O Judhiszthira, synowie bramina z żonami należącymi do trzech niższych kast, synowie wojownika z żonami z dwóch niższych kast, oraz synowie waiśji z żoną z kasty poniżej jego własnej są nazywani apadhwansaja. Jest ich łącznie sześć kategorii.
Posłuchaj teraz o tym, do kogo odnosi się nazwa apasada. Jak już mówiłem, syn szudry z bramińską kobietą nazywa się czandala, z kobietą z kasty wojowników nazywa się wratja, a z kobietą z kasty waiśjów nazywa się waidja. Te trzy kategorie synów są określane łącznie jako apasada. Syn waiśji z bramińską kobietą jest nazywany magdha, a z kobietą z kasty wojowników jest nazywany wamaka. Syn wojownika z bramińską kobietą jest nazywany suta. Te trzy ostatnio wymienione kategorie synów są również określani lacznie jako apasada. O wymienionych sześciu kategoriach nie można powiedzieć, że nie są synami”.
Judhiszthira rzekł: „O Bhiszma, niektórzy twierdzą, że synem dla kogos jest ten, kto rodzi się na jego ziemi, podczas gdy inni twierdzą, że synem jest ten, kto rodzi się z jego nasienia. Wytłumacz nam, czy te dwie kategorie synów pokrywają się?”
Bhiszma rzekł: „O Judhiszthira, synem dla kogoś jest ten, kto narodził się z jego nasienia. Jeżeli jednak ten, do którego należy niesienie, porzuca syna z niego narodzonego, syn ten staje się synem tego, którego żoną jest jego matka. To samo dotyczy syna nazywanego adhjuda. Tak zostało zadeklarowane w pismach”.
Judhiszthira rzekł: „O Bhiszma, powiedziałeś, że syn należy do tego, z czyjego nasienia się narodził. Podobnie, syn nazywany adhjuda powinien być uznany za syna tego, z czyjego nasienia się narodził. Skąd więc pochodzi prawo męża kobiety, która go rodzi, do tego syna? Czy ktoś może być synem kogoś innego z racji tego, że została złamana obietnica utrzymania go i wychowania?”
Bhiszma rzekł: „O Judhiszthira, ten, kto z jakiś powodów porzuca syna, którego spłodził, nie może być uważany za jego ojca, bo samo życiowe nasienie nie wystarcza do ustanowienia relacji synostwa. Taki syn musi być uznany za syna tego, na czyjej ziemi się urodził. Jeżeli mężczyzna, który pragnie mieć syna, bierze za żonę kobietę spodziewającą się dziecka, syn urodzony przez jego żonę musi należeć do niego jako owoc jego ziemi, i wówczas osoba, z której nasienia się narodził, nie ma do niego żadnych praw. Syn narodzony na czyjeś ziemi, lecz nie z jego nasienia, nosi na sobie wszystkie znaki ojca, z którego nasienia się narodził, i oznak tych nie można ukryć i już na pierwszy rzut oka można je rozpoznać. Jeżeli chodzi o syna usynowionego, to jest on uważany za dziecko tej osoby, która uczyniła go synem i wychowała. W takim przypadku relacja synostwa nie wynika ani z życiowego nasienia, z którego się narodził, ani z gleby, na której się urodził, lecz z faktu uczynienia go synem i wychowania”.
Judhiszthira rzekł: „O Bhiszma, kim jest ten ostatnio przez ciebie wymieniony syn, o którym mówi się, że został uczyniony synem i którego synostwo wynika z faktu, że został wzięty i wychowany, lecz w przypadku którego ani życiowe nasienie, ani gleba, na której się narodził, nie tworzy podstawy synostwa?”
Bhiszma rzekł: „O Judhiszthira, gdy jakaś osoba przygarnia i wychowuje chłopca, który został porzucony na drodze przez ojca i matkę, i wychowuje go nie mogąc odnaleźć jego rodziców, staje się jego ojcem i taki syn jest określany jako ten, który został uczyniony synem. Nie mając nikogo, do kogo należy, staje się kimś, kto należy do osoby, która go przygarnęła”.
Judhiszthira rzekł: „O Bhiszma, wytłumacz mi, jakie ryty oczyszczające należy wykonać w stosunku do takiego syna? W jaki sposób i w jakim przypadku? Gdzie powinien szukać dla siebie żony?”
Bhiszma rzekł: „O Judhiszthira, obrzędy oczyszczające dla takiego syna powinny zostać wykonane odpowiednio do zwyczaju osoby, która go wychowuje, gdyż taki syn porzucony przez swoich rodziców uzyskuje status tej osoby, która go przygarnia. Zaiste, ten, kto wychowuje takiego syna, powinien wykonać wszystkie ryty oczyszczające praktykowane w jego rodzie i przez jego krewnych. Gdy nie można ustalić kasty jego matki, powinien również szukać dla niego żony z tej samej co on sam kasty. Wśród synów, syn panieński i syn poczęty przed małżeństwem i narodzony później w małżeństwie są uważani za haniebnych i degradujących, jednakże nawet oni powinni otrzymać te same ryty oczyszczające, które zostały wyznaczone dla synów małżeńskich. W przypadku syna, który stał się synem ojca w konsekwencji urodzenia się na jego glebie, jak i tego, który został spłodzony przez męża jeszcze przed małżeństwem oraz w przypadku synów nazywanych apasadami, bramini i inni powinni wykonać te same ryty oczyszczające, które są uważane za właściwe dla danej kasty. Takie są stwierdzenia pism”.
