Opowieść 235:
O regułach dotyczących akceptowania daru jedzenia
opowiada
Barbara Mikołajewska
na podstawie fragmentów Mahābharāta,
Anusasana Parva, Part 2, Sections CXXXV-CXXXVIII,
w angielskim tłumaczeniu z sanskrytu Kisari Mohan Ganguli,
URL: http://www.sacred-texts.com/hin/m06/index.htm
Spis treści
1. O osobach, od których można i od których nie można przyjmować daru jedzenia
4. O pięciu motywach i rodzajach darów
Bhiszma rzekł: „O Judhiszthira, zostało stwierdzone, że bramin i wojownik mogą przyjmować dar jedzenia od bramina i wojownika, nie powinni jednak akceptować takiego daru od szudrów, którzy nie potrafią zaprzestać czynienia zła i bez żadnych skrupułów jedzą wszystko”.
(Mahābharāta, Anusasana Parva, Part 2, CXXXV)
1. O osobach, od których można i od których nie można przyjmować daru jedzenia
Judhiszthira rzekł: „O Bhiszma, wytłumacz nam teraz, czy bramin może akceptować dar jedzenia od każdego bez względu na to, z jakiej pochodzi kasty, czy też nie? I podobnie, czyj dar jedzenia może zaakceptować wojownik, waiśja i szudra?’
Bhiszma rzekł: „O Judhiszthira, zostało stwierdzone, że bramin i wojownik mogą przyjmować dar jedzenia od bramina i wojownika, nie powinni jednak akceptować takiego daru od szudrów, którzy nie potrafią zaprzestać czynienia zła i bez żadnych skrupułów jedzą wszystko. Jeśli chodzi o dary jedzenia pochodzące od waiśjów, to bramini i wojownicy mogą spożywać jedzenie otrzymane w darze od tych waiśjów, których charakter jest bez zarzutu i którzy każdego dnia czczą święty ogień i realizują ślub postu czaturmasja. O tym, który przyjmuje jedzenie od szudry, mówi się, że połyka wszystkie obrzydliwości, które znajdują się na ziemi, pije wydzieliny ludzkiego ciała i zjada nieczystości z wszystkich trzech światów.
Bramin, wojownik, czy waiśja usługujący szudrom nie zdoła uniknąć zagłady, choćby nawet wykonał wszystkie ryty swojej kasty. Zostało bowiem stwierdzone, że zawód służącego został wyznaczony dla szudrów, podczas gdy obowiązkiem braminów jest studiowanie Wed i działanie na rzecz dobra ludzkości, obowiązkiem wojowników jest dostarczanie ludziom obrony, a obowiązkiem waiśjów troska o ich materialny dobrobyt. Waiśja utrzymuje się przy życiu, dostarczając innym owoców uprawy ziemi i swej pracy. Hodowla i handel są przydzieloną im pracą, którą powinni wykonywać nie obawiając krytyki. Człowiek urodzony w jednej z trzech wyższych kast, który zaniedbuje wykonywania wyznaczonego dla niego zawodu i wykonuje zawód służącego wyznaczony dla szudrów, powinien być traktowany jak szudra i w żadnym wypadku nie należy przyjmować od niego daru jedzenia. Również lekarzy, najemnych żołnierzy, kapłanów pełniących funkcję dozorców i osoby, które, choć poświęcają cały rok na studia, nie mają z tego żadnej korzyści, uważa się za szudrów. Ludzie z trzech wyższych kast spożywający jedzenie ofiarowane podczas ceremonii w domu szudry nie unikną nieszczęścia. W konsekwencji stracą rodzinę, siłę, energię i narodzą się ponownie na ziemi w świecie zwierząt w formie psów, w której to formie zostają pozbawieni dostępu do religijnych obrzędów oraz szans rozwijania cnót prowadzących do nieba. Jedzenie otrzymane od lekarzy jest jak czyjeś odchody, od nierządnicy jak mocz, a od zręcznego artysty jak krew.
Bramin aprobowany przez ludzi uważanych za dobrych, który przyjmuje jedzenie od osoby utrzymującej się przy życiu z nauczania Wed, jest uważany za kogoś, kto je jedzenie szudry. Dobrzy ludzie powinni wyrzec się takiego jedzenia. Jedzenie otrzymane od osoby przez wszystkich potępianej jest jak pobrane z jeziora krwi. Przyjęcie jedzenia od niegodziwca jest uważane za równie karygodne jak zabójstwo bramina.
Nie należy nigdy akceptować jedzenia, które jest zepsute lub ofiarowane bez odpowiedniego szacunku. Bramin, który akceptuje takie jedzenie, zachoruje i jego ród wymrze, a ten, który przyjmuje jedzenie od pijaka lub osoby, która popełniła grzech cudzołóstwa z żoną nauczyciela, bądź zabójstwa krowy, sprzyja rozwojowi rakszasów. Potomkowie tego, kto przyjmuje jedzenie od strażnika miasta, upadną do najniższego poziomu pariasa, a ten, kto akceptuje jedzenie od eunucha, niewdzięcznika lub kogoś, kto sprzeniewierzył oddaną mu pod opiekę czyjąś własność, narodzi się ponownie w kraju Sawarów, który znajduje się poza obrębem środkowego kraju”.
Bhiszma zakończył, mówiąc: „O Judhiszthira, odpowiadając na twoje pytanie, wymieniłem osoby, od których można i od których nie należy przyjmować daru jedzenia. Powiedz mi teraz, o czym jeszcze chciałbyś dzisiaj usłyszeć?”
2. O pokucie, jakiej powinien poddać się bramin spożywający jedzenie ofiarowane bogom i Ojcom przez innych
Judhiszthira rzekł: „O Bhiszma, opowiedziałeś nam o rozporządzeniach dotyczących akceptowania przez braminów daru jedzenia od osób pochodzących z różnych kast i wykonujących różne zawody. W tym kontekście w moim umyśle zrodziła się pewna wątpliwość. Wytłumacz nam, jaką pokutę powinien odbyć bramin, aby oczyścić się z grzechu, na który naraża się, akceptując jedzenie ofiarowane bogom i zmarłym przodkom przez innych”.
Bhiszma rzekł: „O Judhiszthira, posłuchaj więc o tym, w jaki sposób bramin może oczyścić się z takiego grzechu.
Pokutą za grzech wynikły z zaakceptowania oczyszczonego masła i sezamu ofiarowanego przez innych bogom lub Ojcom jest lanie ofiarnych darów do ognia i recytowanie hymnu sawitri.
Pokutą za grzech wynikły z zaakceptowania mięsa, miodu lub soli jest stanie bez ruchu od zmierzchu aż do wschodu słońca.
Pokutą za grzech wynikły z zaakceptowania złota, pieniędzy, ubrania lub kobiety jest bezgłośne recytowanie gajatri w miejscu publicznym z kawałkiem żelaza w dłoni.
Pokutą za grzech wynikły z zaakceptowania jedzenia, ryżu ugotowanego z mlekiem i cukrem, soku z trzciny cukrowej, oleju lub jakiegoś świętego przedmiotu jest trzykrotna kąpiel w ciągu dnia, rano, w południe i wieczorem.
Pokutą za grzech wynikły z zakceptowania niełuskanego ryżu, kwiatów, owoców, wody, niedojrzałego jęczmienia, mleka, zsiadłego mleka lub czegokolwiek innego zrobionego z mleka i mąki, jest recytowanie mantry gajatri setkę razy. W taki sam sposób można oczyścić się z grzechu wynikłego z zaakceptowania daru sandałów lub ubrania podczas ceremonii pogrzebowych.
Pokutą za grzech wynikły z przyjęcia daru ziemi ofiarowanego podczas zaćmienia lub w okresie uważanym za nieczysty jest przestrzeganie postu przez trzy kolejne doby.
Pokutą za grzech wynikły ze spożycia oblacji ofiarowanej zmarłym przodkom w okresie ciemniejącego księżyca, jest poszczenie w ciągu jednego dnia i nocy”.
Bhiszma kontynuował: „O Judhiszthira, bramin, który chce unikać wszelkich możliwych zanieczyszczeń wynikłych z wykonywania czynności religijnych podczas dnia, powinien unikać wypowiadania wieczornych modlitw, rozpoczynania religijnych medytacji lub spożywania drugiego posiłku bez wykonania najpierw ablucji, dzięki którym się oczyszcza. Z tego też powodu zostało zarządzone, że ryt śraddha ku czci zmarłych przodków powinien być wykonywany po południu i tylko bramini, którzy zostali zaproszeni wcześniej, powinni uczestniczyć w typowej dla tego rytu uczcie.
Bramin, który spożywa jedzenie w domu zmarłego trzeciego dnia po jego śmierci, oczyszcza się z wynikłego stąd grzechu, biorąc kąpiel trzy razy dziennie w ciągu dwunastu dni. Po upływie dwunastu dni i starannym wykonaniu wszystkich oczyszczających ceremonii, powinien ofiarować braminom oczyszczone masło, co ostatecznie niszczy jego grzech.
Bramin, który spożywa jedzenie w domu umarłego w okresie dziesięciu dni po jego śmierci, musi wykonać opisaną wyżej pokutę łącznie z recytowaniem mantry sawitri i wykonaniem niszczących grzechy rytów, znanych pod nazwą iszti, jak i umartwień ku czci Kuszmandy (Durgi).
Bramin, który je w domu zmarłej osoby w okresie trzech nocy po jego śmierci, oczyszcza się przez wykonanie ablucji trzy razy dziennie w ciągu siedmiu dni i dzięki temu zdobywa wszystkie przedmioty, których pragnie i unika wszelkich nieszczęść.
Bramin, który spożywa posiłek w towarzystwie szudrów, oczyszcza się z wynikłych z tego nieczystości przez wykonanie odpowiednich oczyszczających ceremonii.
Bramin, który popełnia grzech, spożywając posiłek w towarzystwie waiśji, oczyszcza się, gdy w ciągu kolejnych trzech dni utrzymuje się przy życiu z jałmużny.
Bramin, który popełnia grzech, jedząc w towarzystwie wojowników, oczyszcza się przez kąpiel w ubraniu.
Nie należy nigdy jeść z kimś z tego samego talerza. Rodzina szudry jedzącego z tego samego talerza, co inny szudra, traci poważanie. Waiśja, jedząc z tego samego talerza z innym waiśją, traci swoje stada krów i przyjaciół. Wojownik w podobnej sytuacji traci pomyślność, a bramin cały swój splendor i energię. W takich przypadkach należy wykonać pokutę i pokutnicze ryty oraz czcić bogów ofiarą.
Nie należy nigdy jeść jedzenia już częściowo zjedzonego przez osobę z innej kasty. Reguła ta dotyczy wszystkich bez względu na to, w której z czterech kast ktoś się urodził. Aby oczyścić się z takiego grzechu, należy odbyć pokutę, smarując ciało różnymi substancjami uważanymi za pomyślne”.
3. O dobroczynności i oddaniu
Judhiszthira rzekł: „O Bhiszma, nauczałeś nas wielokrotnie o zaletach zarówno ścieżki dobroczynności, jak i oddania. Wytłumacz nam teraz, czy żyjąc na tym świecie, lepiej iść ścieżką dobroczynności czy oddania?”
Bhiszma rzekł: „O Judhiszthira, liczni królowie i riszich, którzy byli oddani dobru, po oczyszczeniu swych serc zdobyli różne niebiańskie regiony przez umartwienia, dobroczynność i inne prawe działania. Posłuchaj imion niektórych z nich.
Czczony przez wszystkich riszi Atreja zdobył wieczne niebiańskie regiony, nauczając swych uczniów o Najwyższym Byciu, a riszi Wasiszta zdobył je, ratując wszystkie żywe istoty w okresie wielkiej suszy, gdy Indra przestał oblewać ziemię deszczem. Syn Manu Sudjumna z kolei zdobył je, karząc we właściwy sposób Likhitę.
Wielu królów zdobyło niebo swymi darami. Król Rantidewa, syn Sangkritiego, zdobył je, obdarowując uduchowionego riszi Wasisztę, a król Dewawriddha, ofiarując braminowi podczas ofiarnego rytu wspaniałe złote parasole.
Król Dźanamedźaja z dynastii słonecznej zdobył niebo, obdarowując braminów kolczykami, wspaniałymi pojazdami i krowami, a królewski mędrzec Wriszadarwi zdobył je, obdarowując braminów klejnotami i wspaniałymi domami.
Król Widarwów Nimi zdobył niebo razem ze swymi synami, przyjaciółmi i krowami, oddając córkę i królestwo mędrcowi Agastji, a Paraśurama, syn Dżamadagniego, zdobył wieczne regiony przekraczające jego oczekiwania, obdarowując braminów całą ziemią.
Rama, syn króla Daśarathy, który cieszy się sławą we wszystkich trzech światach, zdobył wieczne regiony dzięki darom czynionym podczas ofiary, a królewski mędrzec Kakszasena zdobył je, obdarowując mędrca Wasisztę bogactwem.
Marutta, syn Abikszity i wnuk Karandhamy, zdobył niebo, oddając córkę za żonę mędrcowi Angirasowi, a król Mitrasaha zdobył je, oddając Wasiszcie swoją ulubioną żonę o imieniu Madajanti.
Król Siwi, syn Uśinary, i król Kasiów o imieniu Pratardana zdobyli niebo i wielką sławę, poświęcając życie swego syna dla dobra bramina, a słynny królewski mędrzec Sahasraczitta zdobył je, poświęcając swoje życie dla dobra bramin.
Król Satadjumna zdobył niebo ofiarując Mudgali złoty pałac wypełniony wszystkim, czego tylko można zapragnąć, a żyjący w starożytnych czasach król Sumanju zdobył je, obdarowując Sandilję ogromną ilością jedzenia.
Król Salwa o wielkim splendorze zdobył najwyższe regiony, obdarowując swym królestwem Riczikę, a pobożny król Pańcalów Brahmadatta zdobył je, dając w darze drogocenną konchę.
Godny czci Amwarisza zdobył region bogów, dając w darze braminowi o wielkiej mocy całe swoje królestwo, a królewski mędrzec Madiraśwa zdobył ten region, oddając swoją córkę o wąskiej talii Hiranjahaście.
Dostojny Lomapada zdobył wszystko, czego pragnął, oddając swoją córkę o imieniu Santa za żonę Riszjaśrindze, a królewski mędrzec Bhagiratha, dając Kautsie swoją słynną córkę Hansi”.
Bhiszma zakończył, mówiąc: „O Judhiszthira, jak widzisz, wielu ludzi, rodząc się wielokrotnie na ziemi, zdobyło niebo, prowadząc domowy tryb życia i zbierając zasługi dobroczynnością, umartwieniami, prowadząc ryty ofiarne i płodząc potomstwo. Ich sława będzie istniała równie długo, jak istnienie wszechświata”.
4. O pięciu motywach i rodzajach darów
Judhiszthira rzekł: „O Bhiszma, wymieniłeś imiona królów, którzy realizując swoje zobowiązanie wobec Prawdy, szli ścieżką dobroczynności i zdobyli niebo. Wytłumacz nam teraz, co powoduje, że różne rodzaje darów przynoszą różne zasługi? Na jakiej podstawie różnicuje się dary?”
Bhiszma rzekł: „O Judhiszthira, dary można czynić, kierując się następującymi pięcioma motywami: szukając zasług, dążąc do zysku, kierując się lękiem, kierując się wolną wolą uczynienia daru i kierując się współczuciem. Biorąc pod uwagę te różne w motywy, dary dzieli się na pięć rodzajów.
Dary dawane braminom powinny być czynione z umysłem wolnym od złej woli. Dzięki takim darom nabywa się sławę za życia i po śmierci. Taki dar powinien być motywowany pragnieniem zebrania zasług.
Ten, kto czyni dary, myśląc: ‘On ma zwyczaj czynienia darów’, ‘On mnie kiedyś obdarował’, daje dary kierując się motywem zysku.
Ten, kto czyni dary, myśląc: ‘Ani ja do niego nie należę, ani on do mnie, lecz jeżeli go zlekceważę, może mnie zranić’, daje dary, kierując się lękiem. Nawet mędrzec może obdarować ignoranta i niegodziwca, kierując się takim motywem,.
Ten, kto daje dar innej osobie, myśląc: ‘On jest mi równie bliski i drogi, jak ja jemu’, czyni dar, kierując się wolną wolą uczynienia daru. Inteligentna osoba myśląc w ten sposób, obdarowuje przyjaciela z entuzjazmem i całkowicie dobrowolnie.
Ten, kto obdarowuje osoby, które są bardzo biedne, sam zadowalając się samemu małym, czyni dary kierując się współczuciem”.
Bhiszma zakończył swe nauki mówiąc: „O Judhiszthira, odpowiadając na twoje pytanie, opowiedziałem tobie o pięciu rodzajach darów, które przynoszą obdarowującemu zasługi i sławę. Brahma stwierdził kiedyś, że należy zawsze czynić dary na miarę swych sił”.
