Mahabharata

Opowieść 254:

O pobożności będącej drogą do uwalniania się od działania jakości natury i poznawania jaźni

 

opowiada

 

Barbara Mikołajewska

 

na podstawie fragmentów Mahābharāta,

Aśwamedha Parva, Anugita, Sections XLIII-XLVI,

w angielskim tłumaczeniu z sanskrytu Kisari Mohan Ganguli,

URL: http://www.sacred-texts.com/hin/m06/index.htm

oraz The Anugita w tłumaczeniu Kashiath Trimbak Telang

 i Aśwamedhika Parva w tłumaczeniu Bibek Debroy

Wydanie I internetowe (poprawione)

Copyright © 2019 by B. Mikołajew­ska
Wszelkie prawa zastrzeżone
Porada techniczna i edytorska: F.E.J. Linton

The Lintons’ Video Press
New Haven, CT
06511 USA

e-mail inquiries: tlvpress @ yahoo . com

Spis treści

 

1. O stwarzającej atrybuty kszetrze i nieposiadającej atrybutów kszetra-dzinie

2. O tym, co ma swój początek i koniec w Niezamanifestowanym i o tym, co wieczne

3. O konieczności zrozumienia obrotów koła życia i uwolnienia się od iluzji zrodzonej z działania jakości natury

4. O uwalnianiu się od działania jakości natury i poznawaniu jaźni dzięki praktykowaniu czterech trybów życia

5. O prawości (dharmie), która w przeciwieństwie do zwykłych procesów myślowych jest prawdziwą drogą do poznania jaźni

6. Słowniczek Mahabharaty

1. O stwarzającej atrybuty kszetrze i nieposiadającej atrybutów kszetra-dzinie

Kryszna w rozmowie z Ardżuną powtórzył mu słowa Brahmy cytowane przez nauczyciela w rozmowie z uczniem dotyczące działania trzech jakości natury materialnej Prakriti (sattwy, radżasu i tamasu), w rezultacie którego zostają stworzone dwadzieścia cztery istnienia obecne w ciele, oraz tego, jak za ich pośrednictwem jakości natury stwarzają cały wszechświat zmysło­wych przedmiotów, zalewając mieszkającą w ciele duszę oceanem iluzji. Kryszna kontynuował: „O Ardżuna, słuchaj dalej rozmowy nauczyciela z uczniem o odkrywania zamieszkującej w ciele duszy ukrytej za dwudziesto czteroma ekspansjami Prakriti.

Nauczyciel rzekł: ‘O uczniu, słuchaj dalej słów Brahmy o relacji między zamieszkującą w ciele jaźnią i dwudziestoma czterema istnieniami wyłaniającymi się w procesie ewolucji Prakriti, które będąc zdolne do stwarzania, niszczenia i rozpoz­nawania atrybutów, nie potrafią poznać jaźni, która nie ma atrybutów.

 

O różnych kategoriach stworzonych istnień rozpoznawanych ze względu na ich atrybuty

 

Brahma rzekł do słuchających jego słów wielkich riszich: «O wy, którzy praktykujecie surowe śluby, wszystkie stworzone przedmioty mają atrybuty i są rozpoznawane za pomocą symboli. I tak jeśli chodzi o posiadane atrybuty, to stwierdza się, że wśród ludzi pod dominującym wpływem namiętności (radżasu) jest wojownik, wśród zwierząt wierzchowych słoń, wśród mieszkań­ców dżungli lew, wśród zwierząt ofiarnych owca, wśród mieszkań­ców nor wąż, wśród rogacizny byk. Pewne jest także to, że wśród drzew rosnących na tym świecie pierwsze miejsce ze względu na swoje atrybuty zajmują drzewa njagrodha, dżamwu, pippala, śalmali, sinasapa, meszasringa i kiczaka, a wśród gór góry Himawat, Paripatra, Sahya, Vindhyai Trikutawat, Sweta, Nila, Bhasa, Koszthawat, Mahendra, Maljawat i Guruszkandha. Za pierwszych wśród Ganów uważa się Marutusów, wśród planet słońce, wśród konstelacji księżyc, wśród Ojców (pitri) Jamę, wśród rzek ocean, wśród wód Warunę, wśród Marutusów i wśród wszystkich ciał świetlistych Indrę, wśród wszystkich gorących ciał Arkę. Panem wszystkich elementów jest Agni, braminów Brihaspati, a ziół Soma. Pierwszym wśród silnych jest Wisznu, wśród Rudrów Twasztri, wśród bogów Indra, a wśród wszystkich żywych istot Śiwa. Pierwsze miejsce wśród wszystkich inicjacyjnych ceremonii zajmuje ofiara, a wśród wszystkich kierunków północ. Soma (księżyc) jest panem braminów, Kubera drogocennych kamieni, a Indra bogów. Panem wszystkich żywych istot jest Pradżapati, a ja sam, będąc wypełniony Brahmanem i będąc wielki, zajmuję wśród wszystkich istnień pierwsze miejsce. Nie ma takiego istnienia, które stałaby wyżej ode mnie lub od Wisznu. Wielki Wisznu zanurzony w Brahmanie jest królem wszystkich królów. On jest władcą, Stwórcą i niestworzonym Hari. On jest władcą ludzi, kimnarów, jakszów, gandharwów, wężów, rakszasów, bogów, danawów i nagów. Takie są podziały wśród stworzonych istnień ze względu na ich atrybuty.

Wielka bogini Maheswari o pięknych oczach ze względu na swoje atrybuty jest pierwszą wśród tych, za którymi podążają ludzie motywowani żądzą. Jest również zwana Parwati. Bogini Uma jest pierwszą i najświętszą wśród wszystkich kobiet. Niebiańskie nimfy apsary o wielkim splendorze z kolei zajmują pierwsze miejsce wśród kobiet będących źródłem szczęśliwości.

Bramini, będąc pierwszymi wśród tych, którzy znają ścieżki pobożności, są przewodnikami dla królów, którzy szukają takich dróg. Król powinien więc zawsze dostarczać im ochrony. Kró­lowie, w których królestwie prawi ludzie cierpią, są uważani za osoby, które zeszły ze ścieżki Prawa, podczas gdy ci, w których królestwie ludzie prawi są szczęśliwi, są widziani jako osoby prawe i cieszą się szczęściem zarówno za życia, jak i po śmierci. Zaiste, ci o wielkich duszach zdobywają najwyższe miejsce.  

Ci, których atrybutem jest prawość zawsze poruszają się ku górze. Nieranienie jest najwyższym obowiązkiem i atrybutem pra­wości, podczas gdy ranienie jest atrybutem nieprawości. Splendor jest atrybutem boskości, a działanie z myślą o zdobyciu jego owocu jest atrybutem ludzi. Atrybutem przestrzeni jest dźwięk, wiatru dotyk, ognia kolor, wody smak, a ziemi zapach. Atrybutem mowy są słowa złożone z samogłosek i spółgłosek. Atrybutem umysłu jest rozmyślanie nad jakimś przedmiotem (medytacja). Atrybutem rozumienia, którego funkcją jest ustalanie poprawności tego, co zostało pomyślane przez umysł, jest analiza i osiąganie pewności. Atrybutem dobrego człowieka jest życie bez ostentacji. Oddanie ma działanie bez myśli o zdobyciu owocu za swój atrybut. Wiedza jest atrybutem wyrzeczenia i dlatego człowiek szukający wiedzy powinien praktykować wyrzeczenie. Praktykujący wyrze­czenie człowiek, który zdobył wiedzę, przekroczył ciemność, śmierć i zgrzybiałość, realizuje najwyższy cel».

 

O rozpoznawaniu atrybutów przez zmysły

 

Brahma kontynuował: «O wy, którzy praktykujecie surowe śluby, opowiedziałem wam o różnych podziałach zamieszkujących wszechświat istnień ze względu na ich atrybuty. Posłuchajcie teraz moich nauk o rozpoznawaniu atrybutów przez zamieszkujące w ciele organy poznawcze.

Zapach będący atrybutem ziemi jest uchwytny przez nos. Zamieszkujący w nosie wiatr ma rozpoznawanie zapachu za swoją funkcję.

Smak będący atrybutem wody jest uchwytny przez język. Zamieszkujący w języku Soma (księżyc) ma rozpoznawanie smaku za swoją funkcję.

Kolor będący atrybutem ognia (światła) jest uchwytny przez oko. Zamieszkujące w oku słońce ma rozpoznawanie koloru za swoją funkcję.

Dotyk będący atrybutem wiatru jest uchwytny przez skórę. Zamieszkujący w skórze wiatr, ma rozpoznawanie dotyku za swoją funkcję.

Dźwięk będący atrybutem przestrzeni jest uchwytny przez ucho. Zamieszkujące w uchu kierunki przestrzeni mają rozpozna­wanie dotyku za swoją funkcję.

Myśl będąca atrybutem umysłu jest uchwytna przez rozumienie. Zamieszkujący w sercu nosiciel świadomości (dżiwa), ma rozpoznawanie myśli za swoją funkcję.

Poczucie pewności (analiza) będące atrybutem rozumienia jest osiągane przez rozumienie.

Poczucie ‹ jestem tym wszystkim› jest atrybutem Mahata i jest osiągane przez Mahata».

 

O relacji między stwarzającą atrybuty kszetrą i obserwującą ją kszetra-dziną

 

Brahma kontynuował: «O wy, którzy praktykujecie surowe śluby, wiedzą typu ‹jest tak i tak, a nie inaczej› oraz ‹jestem tym wszystkim› kieruje Niezamanifestowane (Moola Prakriti lub inaczej trzy jakości natury). Zamieszkująca w ciele jaźń nie ma jednak atrybutów i w związku z tym jest nieuchwytna przez wszystkie wymienione procesy poznawcze zdolne do widzenia i rozpoznawania tylko tego, co ma odpowiednie poznawalne przez nie atrybuty. Zamieszkująca w ciele jaźń lub inaczej kszetra-dżina, która jest w swej istocie wieczna i pozbawiona atrybutów, widzi i rozpoznaje Prakriti, która jej jednak nie rozpoznaje. Kszetra-dżina, będąc sama pozbawiona symboli i stąd przy ich pomocy nieuchwytna, jest czystą wiedzą.

Niezamanifestowane jest nazywane kszetrą (polem) gdzie atrybuty są stwarzane i wchłaniane. Jaźń (Purusza), choć jest ukryta, zawsze ją widzi, słyszy i rozpoznaje. Purusza zna kszetrę i stąd jest nazywany kszetra-dżiną (znawcą pola). Postrzega również wszystkie działania jakości natury, podczas gdy jakości, choć stwarzane ciągle na nowo, będąc nieinteligentne, nie rozpoznają samych siebie jako mających początek, środek i koniec. Nikt poza kszetra-dżiną nie zna Prawdy, która jest transcendentna i sięga poza jakości natury i wszystkie istnienia przez nie stworzone. Szukający Wyzwolenia człowiek, który rozumie ścieżkę poboż­ności, łączy się z kszetra-dżiną, niszcząc swe grzechy i porzucając jakości natury oraz wszystko to, co zostało stworzone. Ten człowiek, który uwolnił się zarówno od par przeciwieństw, jak i ceremonii swaha, który nikomu się nie kłania, jest niezmienny i nie ma domu, staje się tożsamy z kszetra-dżiną, czyli Najwyższym Panem».

2. O tym, co ma swój początek i koniec w Niezamanifestowanym i o tym, co wieczne

Brahma rzekł: «O wy, którzy praktykujecie surowe śluby, będę teraz mówił o tym, co ma początek, środek i koniec, nazwę i atrybuty oraz o sposobach jego poznania.

Zostało stwierdzone, że jeśli chodzi o dobę, to dzień wyłonił się pierwszy, a po dniu wyłoniła się noc, a jeśli chodzi o miesiąc, to jako pierwsza wyłoniła się ta jego część, podczas której księżyc jaśnieje (szukla paksza). Wśród konstelacji (domów księżycowych) pierwsza pojawiła się szrawana nakszatra, a wśród pór roku zima.

Ziemia jest źródłem wszystkich zapachów, woda wszystkich smaków, słoneczne światło wszystkich kolorów, wiar wszystkich rodzajów dotyku, przestrzeń wszystkich dźwięków. Zapach, smak, kolor (forma), dotyk i dźwięk są atrybuty pięciu wielkich elementów.

Zadeklaruję wam teraz, które wśród istnień są uwaźane za zajmujące pierwsze miejsce i stojące najwyżej. Wśród świetlistych ciał pierwsze miejsce zajmuje słońce, wśród pięciu elementów ogień, wśród wszystkich gałęzi uczenia się Sawitri (Gajatri), wśród bogów Pradżapati, wśród wszystkich Wed sylaba om, wśród wszystkich wiatrów oddech prana, wśród mantr mantra Gajatri, wśród zwierząt ofiarnych kozioł, wśród czworonogów krowy, wśród ludzi bramin, wśród ptaków jastrząb, wśród darów ofiarnych oczyszczone masło, wśród gadów wąż, wśród jug kritajuga, wśród drogocennych przed­miotów złoto, wśród roślin używanych w religijnych ceremoniach nasiona jęczmienia, wśród wszystkich trybów życia domowy tryb życia, wśród wszystkich jedzonych lub połykanych przed­miotów żywność, wśród wszystkich napojów woda, wśród wszystkich nieruchomych przedmiotów święte drzewo figowe (plaksza), będące wiecznym miejscem Brahmana, a wśród Pradża­patich ja sam. Niepojęty i samo-stwarzający się Wisznu jest moją własną jaźnią. Wśród gór pierwsza jest góra Meru, wśród rzek rzeka Ganges o trzech nurtach, wśród kierunków pierwszy jest wschód, wśród wód ocean, wśród bogów, danawów, duchów, pisaków, wężów, rakszasów, ludzi, kimnarów i jakszów pierwsze miejsce zajmuje Iszwara, a w całym wszechświecie wypełniony Brahmanem pierwszy jest Wisznu, który jest źródłem całego wszechświata i ponad którym nie ma już wyższego bycia.

Niezamanifestowane (Prakriti) jest zarówno źródłem światów, jak i końcem kaźdej rzeczy. Dzień się kończy zachodem słońca, a noc jego wschodem. Przyjemność kończy się cierpieniem, a cierpienie przyjemnością. Akumulacja kończy się wyczerpaniem, wznoszenie się upadkiem, łączenie się rozłączeniem, działanie zniszczeniem, a życie śmiercią. Wszystkie ruchome i nieruchome przedmioty na tym świecie mają swój koniec. Ofiara, dar, umartwienia, studia, przysięgi, spełnianie nakazów kończą się zniszczeniem. Tylko czysta wiedza nie ma końca. Stąd ten, kto ma spokojną duszę, opanował zmysły, uwolnił się od poczucia posiadania oraz od ego-świadomości. oczyszcza się dzięki czystej wiedzy z wszystkich grzechów».

3. O konieczności zrozumienia obrotów koła życia i uwolniania się od iluzji zrodzonej z działania jakości natury

Brahma kontynuował: «O wy, którzy praktykujecie surowe śluby, koło życia (inaczej koło czasu utożsamiane poprzednio z ciałem poruszanym przez Prakriti) nie ustaje w swym ruchu. Rozumienie wyznacza jego wytrzymałość, a umysł jego rozmiary. Ma zmysły za swoje szprychy, pięć wielkich elementów za swoją piastę, a otaczającą je obręcz za swoją granicę. Zanurzone jest w zgrzybiałości i smutku i ma choroby i nieszczęścia za swoje potomstwo. Porusza się w czasie i przestrzeni z dźwiękiem utrapienia i mozołu. Dzień i noc są jego obrotami. Otacza je ciepło i zimno, przyjemność i ból tworzą jego stawy, a głód i pragnienie zainstalowane weń gwoździe. Słoneczny blask i cień są koleinami, które jego ruch powoduje. Otaczają je przeraźliwe wody ułudy i może stracić równowagę w jednym mgnieniu oka. Obraca się siebie nieświadome, mając kolejne fazy księżyca są swoją miarą. Podlega ustawicznym zmianom, poruszając się po wszystkich światach. Umartwienia i śluby są hamującym jego ruch mułem. Siła namiętności (radżasu) jest jego napędem, a żywiąca się jakościami natury ego-świadomość jest jego zapłonem. Męka wynikająca z niezaspokojenia pragnień tworzy wiążące je łańcuchy. Obraca się pośród smutku i zniszczenia. Jest wypełnione działaniem i instrumentami działania. Jest ogromne i wzrasta z powodu przywiązania do ziemskich przedmiotów. Jego ruch jest chwiejny w wyniku żądzy i zachłanności. Jest wytworem Prakriti. Obsługują je lęk i złudzenie i jest przyczyną iluzji wszystkich żywych istot. Porusza się w kierunku radości i przyjemności, ma pragnienie i żądzę za swoją zdobycz. Jest zrobione z dwudziestu czterech istnień będących ekspansjami Prakriti, rozpoczynając od Mahata aż po pięć wielkich elementów. Jego atrybutem jest nieprzerwane tworzenie i niszczenie atrybutów. Ma szybkość umysłu i ogranicza się do umysłu. Należy odrzucić i poddać kontroli to poruszające się w czasie koło życia, które jest związane z parami przeciwieństw i pozbawione świadomości, należy odrzucić cały ten wszechświat łącznie z nieśmiertelnymi. Człowiek, który poprawnie rozumie ruch i zatrzymywanie się tego koła, nigdy nie ulega iluzji. Wolny zarówno od iluzji realności wrażeń, jak i od par przeciwieństw i wszystkich grzechów, realizuje najwyższy cel».

4. O uwalnianiu się od działania jakości natury i poznawaniu jaźni dzięki praktykowaniu czterech trybów życia

Brahma kontynuował: «O wy, którzy praktykujecie surowe śluby, posłuchajcie teraz o rozporządzeniach dotyczących czterech trybów życia, które wyznaczają drogę prowadzącą do Wyzwolenia. Przestrzeganie systemu reguł zalecanych w Wedach dla tego świata, jest zawsze korzystne. Posłuszeństwo tym regułom jest wychwalane od starożytnych czasów.

Zostało stwierdzone, że wszystkie cztery tryby życia—ucznia (brahmacarja), gospodarza (grihastha), mieszkańca lasu (wana­prastha) i świętego żebraka (sannjasa)—mają tryb gospodarza za swoją postawę. Posłuchacie po kolei o rozporządzeniach dotyczących tych trybów życia.

Młody bramin oddany obo­wiązkom swojej kasty zamieszkując w domu nauczyciela i żyjąc jako brahmacarin, powinien studiować najlepiej jak potrafi, praktykując umartwienia, kontrolując zmysły i czyniąc wszystko to, co sprawia przyjemność i jest korzystne dla nauczyciela. Powinien wstawać, siadać i poruszać się w kontrolowany sposób zgodnie z nakazami. Wytrwały w swym oddaniu Prawdzie i zawsze rytualnie czysty, powinien bez narzekań jeść tylko to, co zostało mu wskazane przez nauczyciela, zebrane z jałmużny i właściwie przygotowane. Po wykonaniu rytów oczyszczających i ze skoncentrowanym umysłem powinien dwa razy dziennie lać do ognia oczyszczone masło. Powinien zawsze nosić ze sobą laskę zrobioną z drzewa bilwa lub palasa, a jego ubranie powinno być zrobione z lnu, bawełny, skóry jelenia lub z materiału o czerwonawo-brązowawym kolorze, przepasane pasem zrobionym z trawy mundża. Z włosami zwią­zanymi w ciężki węzeł powinien każdego dnia wykonywać ablucje. Z piersią ozdobioną świętą nicią i naczyniem z wodą w dłoni, oddany swym ślubom i wolny od zachłanności, powinien być zawsze zajęty studiowaniem Wed i zadowalaniem bogów ofiarowywaną im wodą. Postępujący w ten sposób brahmacarin jest godny pochwały. Powstrzymujący swe życiowe nasienie i ze skoncentrowanym umysłem odniesie sukces, zdobywając niebo, a po dotarciu do najwyższego miejsca, nie powróci juz na ziemię w cyklu kolejnych narodzin.

Bramin, który został najpierw oczyszczony przez wedyjskie ryty, spełnił wszystkie wymagane śluby i zrozumiał Wedy, powinien po opuszczeniu domu nauczyciela powrócić do swej wioski i rozpocząć życie w zgodzie z domowym trybem życia. Zawsze oddany swej ślubnej żonie, wypełniony wiarą, kontrolując zmysły i podążając za wzorem tych, którzy są dobrzy, powinien wykonać pięć nakazanych ofiar, spożywać tylko to jedzenie, które pozostało po ofierze złożonej bogom i gościom, spełniać wedyjskie ryty, czynić dary i składać ofiary na miarę swych możliwości. Praktykując surową ascezę, nie powinien używać bezmyślnie swych stóp, dłoni, oczu oraz mowy. Ubrany w czyste ubranie powinien zawsze nosić swoją świętą nić oraz bambusową laskę i naczynie wypełnione wodą. Szukając zawsze towarzystwa ludzi dobrych, powinien realizować sześć bramińskich obo­wiązków i praktykując samodyscyplinę, powinien kontrolować głód i żądzę oraz ćwiczyć się w uniwersalnym współczuciu. Nauczanie Wed, asystowanie w rytach i akceptowanie darów należą do trzech bramińskich obowiązków, które dostarczają im środków do życia, podczas gdy studiowanie Wed, czynienie darów i wykonywanie nakazanych ofiar są obowiązkami prowadzącymi do gromadzenia zasług. Bramin rozumiejący swoje bramińskie obowiązki, nie powinien nigdy zapominać o ćwiczeniu się w samodyscyplinie, patrzeniu na wszystkich takim samym okiem, życzliwości i umiejętności wybaczania. Mądry bramin o czystym sercu, który żyje zgodnie z domowym trybem życia, realizując surowe śluby i inne  bra­mińskie obowiązki, zdobędzie niebo».

Brahma kontynuował: «O wy, którzy praktykujecie surowe śluby, bramin, który żył przez określony okres czasu zgodnie z domowym trybem życia, powinien następnie opuścić ludzkie osiedla, wyrzekając się wszystkich ziemskich przedmiotów i zamieszkać w dżungli, prowadząc tam życie ascety. Odziany w skórę jelenia lub korę drzewną powinien aż do śmierci zamiesz­kiwać w dżungli z dala od ludzkich osiedli, wykonując każdego ranka i wieczora ablucje. Żywiąc się korzonkami i leśnymi owocami, powinien zawsze oddawać należne honory gościom, ofiarując im swoje jadło i miejsce do spania. Nie gromadząc żywności na jutro, powinien żywić się wodą, powietrzem i owocami lasu łącznie z trawą, postępując zgodnie z regułami otrzymanymi w procesie inicjacji. Odwiedzającym go gościom  powinien ofiarować jałmużnę w formie wody, korzonków, owo­ców i liści. Powinien być zawsze gotowy do ofiarowania im wszystkiego, co w danej chwili posiada. Ograniczając mowę, powinien spożywać posiłek dopiero po zadowoleniu ofiarą bogów i gości. Jego umysł powinien być wolny od zazdrości i sam powinien jeść niewiele, mając oparcie w bogach. Zdyscypli­nowany, praktykujący uniwersalne współczucie i zawsze zdolny do wybaczania nie powinien nigdy golić brody i obcinać włosów. Wykonując ryty ofiarne i studiując pisma, powinien niezachwianie podążać ścieżką prowadzącą do Prawdy. Taki mieszkaniec lasu, którego ciało pozostaje zawsze w stanie czystości, umysł jest zawsze skoncentrowany i zmysły poddane kontroli, zdobywa niebo».

Brahma kontynuował: «O wy, którzy praktykujecie surowe śluby, brahmacarin, gospodarz i leśny asceta, chcąc zdobyć Wyzwolenie, powinien ostatecznie uciec się do tego, co jest nazywane najlepszą linią postępowania, podejmując tryb życia świętego żebraka. Po uczynieniu ślubu nieranienia i zapewnieniu wszystkim żywym istotom bezpieczeństwa, powinien całkowicie zaniechać działania. Praktykując ascezę, życzliwość do wszystkich i kontrolując swe zmysły, powinien przyczyniać się do wzrostu szczęścia wszystkich żywych istot.

Święty żebrak powinien utrzymywać się przy życiu z darów jedzenia czynionych spontanicznie przez innych bez proszenia ich o nie. Szukając jałmużny, powinien odwiedzać ludzkie siedziby dopiero wtedy, gdy palenisko jest już wygaszone, wszyscy już zjedli swój posiłek i naczynia użyte do przygotowania jedzenia są umyte i puste. Nie powinien się cieszyć, gdy otrzyma dar jedzenia, a gdy nie otrzyma, nie powinien być tym przygnębiony. Powinien udawać się na jałmużnę ze skoncentrowanym umysłem i we właściwym czasie, szukając jedynie tyle, ile jest mu potrzebne do utrzymania życia. Nie powinien nigdy szukać zwykłego zarobku i jeść wówczas, gdy jest czczony. Powinien ukrywać się za unika­niem darów czynionych z czcią. Nie powinien też nigdy spożywać jedzenia, które jadł już ktoś inny, ani takiego, które jest gorzkie, cierpkie lub pikantne. Nie powinien również jeść tego, co jest słodkie w smaku. Rozumiejąc, czym jest Wyzwolenie, powinien jeść tylko tyle, ile potrzeba do utrzymania ciała przy życiu bez blokowania potrzeb innych. Powinien chodzić po jałmużnie w pojedynkę i nie powinien nigdy podążać za innym żebrakiem.

Święty żebrak nie powinien nigdy ukazywać swej pobożności na pokaz. Uwolniwszy się od namiętności, powinien przebywać w odosobnionym miejscu, szukając dla siebie schronienia w dżungli u stóp drzew, w górach i jaskiniach lub opuszczonym domu. Nie powinien nigdy szukać miejsca pobytu u przyjaciół i gromadzić żywności na potem. W czasie lata powinien spędzać tylko jedną noc w zaludnionym miejscu, podczas gdy w porze deszczowej może przebywać w jednym miejscu przez dłuższy czas. Powinien poruszać się po świecie tak jak robak, podążając za słońcem. Żywiąc współczucie dla wszystkich żywych istot, powinien poruszać się po ziemi z ostrożnością, kierując oczy na swe stopy. Wszystkie pobożne czynności powinien wykonywać z pomocą czystej wody. Do wykonania ablucji powinien używać czystej wody przyniesionej z rzeki lub innego zbiornika wodnego. Kontrolując swe zmysły, powinien realizować osiem nakazów: nieranienia, celibatu, prawdomówności, samo-dyscypliny, pros­toty, uwolnienia się od gniewu oraz skłonności do potępiania lub oczerniania innych. Powinien zawsze ćwiczyć się w bezgrzesznym postępowania bez hipokryzji i oszustwa i wolny od przywiązania do zmysłowych przedmiotów, powinien być zawsze gotowy do obdarowania gościa nawet ostatnią garstką zebranego jedzenia. Nie mając żadnych pragnień, powinien jeść tylko to, co zostało mu ofiarowane zgodnie z regułami pobożności. Nie powinien akcep­tować niczego poza jedzeniem i ubraniem, akceptując tylko tyle, ile sam może skonsumować. Nie powinien niczego gromadzić, oddając natychmiast innym wszystko to, co otrzymał i sam nie skonsumował.

Mądry człowiek, mając na uwadze bezradność żywych istot, powinien zawsze dzielić się z innymi tym, co posiada. Nie powinien nigdy zabierać niczego, co należy do innych lub o co nie został poproszony. Nie powinien przywiązywać się do czegoś, co sprawiło mu przyjemność i nie powinien próbować zdobyć tego jeszcze raz. Bez pytania o pozwolenie może zabrać jedynie grudkę ziemi, wodę, kamyki, liście, kwiaty i leśne owoce, które nie należą do nikogo. Nie powinien wykonywać zawodu artysty lub pragnąć złota. Nie powinien nauczać nikogo, kto o to nie prosi. Nie powinien żywić do nikogo nienawiści i nie powinien mieć niczego na własność. Żywiąc się jedynie tym, co zostało uświęcone przez wiarę, powinien unikać kontrowersji, wykonywać wyznaczone dla niego działania bez myśli o jakimś celu, bez przywiązania i bez ranienia lub wchodzenia w bliskie związki z jakąkolwiek inną żywą istotą.

Święty żebrak, nie mając nigdzie domu i traktując tak samo wszystkie stworzenia ruchome i nieruchome, powinien wędrować po całej ziemi bez żadnego celu, odrzucając wszystkie zmysłowe przedmioty i zadowalając się małym. Nie niepokojąc żadnej żywej istoty i budząc we wszystkich zaufanie, sam nie jest przez nie niepokojony. Skoncentrowany w swym umyśle i obojętny wobec biegu Czasu, nie powinien myśleć o przeszłości, martwić się o przyszłość, ignorując również teraźniejszość. Nie powinien plamić niczego z pomocą wzroku, umysłu lub mowy. Nie powinien nigdy czynić czegoś, co jest w sposób jawny lub ukryty złe. Wycofując swe zmysły ze zmysłowych przedmiotów, tak jak żółw swe kończyny, powinien doskonalić swój wewnętrzny spokój, szukając wiedzy (jaźni). Praktykując jogę powinien uwolnić się od poczucia posiadania, par przeciwieństw i ego-świadomości, nie chyląc już dłużej przed niczym głowy i powstrzymując się od wykonywania  rytów wymagających wypowiadania swaha. Z oczyszczoną duszą nie powinien już nigdy nabywać czegoś, czego nie posiada lub ochraniać to, co posiada. Wolny od oczekiwań i poszukujący spokoju, uwalnia się od przywiązania do ziemskich przedmiotów i od niczego już nie zależy. Przywiązany jedynie do własnej jaźni i wiedząc wszystko, osiąga Wyzwolenie».

5. O prawości (dharmie), która w przeciwieństwie do zwykłych procesów myślowych jest prawdziwą drogą do poznania jaźni

Brahma kończąc, rzekł: «O wy, którzy praktykujecie surowe śluby, jaźń nie ma dłoni, stóp, pleców, głowy i żołądka, jest bez zapachu, smaku, koloru, dotyku i dźwięku, jest absolutna, nieskażona, niezmienna, wolna od działania jakości natury, bezcielesna, do niczego nieprzywiązana, nieśmiertelna, wolna od niepokoju, niezniszczalna, boska i nieuchwytna dla umysłu za pomocą symboli. Zamieszkując w ciele, jest równocześnie obecna we wszystkich żywych istotach. Ci, którzy ją widzą, zdołają uciec przed śmiercią.

Do jaźni nie docierają ani zwykłe rozumienie i zmysły, ani ryty ofiarne, umartwienia i przysięgi. Nie docierają do niej również bogowie, Wedy i regiony najwyższej ekstazy. Jaźń nie posiada żadnych atrybutów. Docieranie do niej przez tych, którzy zdobyli tę najwyższą wiedzę, odbywa się bez pośrednictwa symboli. Stąd ten, kto pragnie poznać jaźń, powinien wybrać drogę prawdziwej pobożności i żyć zgodnie z opisanymi wyżej  czterema trybami życia. Mędrzec zna naturę dobrego postępowania i zawsze idzie drogą zagadkowych nakazów dharmy. Nigdy nie krytykuje dharmy i zawsze za nią podąża, choćby nawet robił wrażenie głupca i był lekceważony i krytykowany przez innych. O człowieku, który tak postępuje, mówi się, że jest największym z mędrców.

Ten, kto zrozumiał z pomocą właściwych środków prawdziwą naturę zmysłów, ich przedmiotów, pięciu ‹wielkich› elementów, umysłu, rozumienia i ego-świadomości oraz Niezamanifesto­wanego i Puruszy, zdobywa niebo wolny od wszystkich więzi z tym światem. Znając Prawdę i wszystkie wymienione wyżej istnienia, powinien w momencie śmierci oddać się medytacji skupiony całkowicie na jednym punkcie i wówczas niezależny od nikogo, zdobędzie Wyzwolenie. Nieprzywiązany do niczego jak wiatr zamieszkujący w przestrzeni, bez stresu i obciążenia karmą, osiągnie najwyższy cel»’ ”.

Słowniczek Mahabharaty