Opowieść 70:
Ardżuna podejmuje walkę dedykując ją Krysznie
opowiada
Barbara Mikołajewska
na podstawie fragmentów Mahābharāta,
Bhishma Parva, Section XLII (Bhagavat-Gita Parva),
w angielskim tłumaczeniu z sanskrytu Kisari Mohan Ganguli,
URL:
http://www.sacred-texts.com/hin/m06/index.htm;
również
The Bhagavadgita, w angielskim tłumaczeniu S. Radhakrishnan,
George
Allen & Unwin Ltd, London, 1949;
oraz
Bhagavad-gita As It is, His Divine Grace A.C. Bhaktivedanta Swami
Prabhupada,
Collier Books, New York, New York
Spis treści
2. O pięciu czynnikach realizujących działanie
3. O różnych rodzajach wiedzy, działania i sprawcy działania klasyfikowanych według jakości natury
4. O różnych rodzajach rozumienia i wytrwałości klasyfikowanych według jakości natury
5. O trzech rodzajach szczęścia klasyfikowanych według jakości natury
6. O podziale obowiązkach w społeczeństwie klasyfikowanych według jakości natury
7. O uzyskiwaniu perfekcji poprzez realizowanie własnych obowiązków
8. O docieraniu do Brahmana i Kryszny poprzez realizowanie swych obowiązków
9. O tym jak nauki Kryszny stosują się do przypadku Ardżuny
10. Ardżuna będąc wielbicielem Kryszny podejmuje walkę dedykując ją Krysznie
Pan Kryszna rzekł: „O Ardżuna, dedykując mi w swym sercu wszystkie swoje działania, widząc we mnie Najwyższego Pana poddaj kontroli swój umysł koncentrując na mnie wszystkie swoje myśli. W ten to sposób, dzięki mojej łasce pokonasz wszystkie trudności. Jednakże, jeżeli z własnej próżności mnie nie posłuchasz, doprowadzisz się do zguby. Ulegając ułudzie swej próżności myślisz ‘nie będę walczył’. Twoje postanowienie jest jednak daremne, bo twoja natura cię zniewoli. To, czego nie chcesz uczynić z powodu ułudy, uczynisz nawet wbrew swej woli zniewolony przez swe własne działania zrodzone z twojej natury”. ...
Ardżuna rzekł: „O Niezniszczalny, moja ułuda została rozwiana i dzięki Twej łasce odzyskałem orientację. Moje wątpliwości zostały rozwiane. Jestem zdecydowany. Będę działać zgodnie z Twymi słowy”.
(Mahābharāta, Bhishma Parva, Section XLII)
Rozmowa XVIII: Joga wyzwolenia poprzez wyrzeczenie
1. Kryszna podsumowując swe nauki wyjaśnia, że prawdziwe ‘wyrzeczenie’ jest zdolnością do realizowania swego obowiązku, tj. wykonywania tego, co się powinno
Ardżuna rzekł: ‘O Kryszna, wytłumacz mi prawdziwą naturę rezygnacji (sanyasa) i wyrzeczenia (tyaga)?’
Pan Kryszna rzekł: ‘O Ardżuna, rezygnacją nazywa się zrezygnowanie z wykonania wszelkich działań motywowanych pragnieniem, a wyrzeczeniem nazywa się podejmowanie działań z obojętnością wobec ich owoców. Niektórzy mędrcy twierdzą bowiem, że działania same w sobie są złem i należy ich zaniechać, podczas gdy inni głoszą, że nie wolno zaprzestawać składania ofiar, obdarowywania i umartwiania się. Posłuchaj w tej sprawie mojej własnej opinii.
O Ardżuna, nie należy nigdy rezygnować z aktów ofiarnych, obdarowywania i umartwień, gdyż one oczyszczają nawet mędrca. Należy je jednak wykonywać bez przywiązywania się i bez pragnienia owocu. Taka jest moja niepodważalna i ostateczna opinia.
Rezygnacja z działania, które powinno zostać wykonane jest niesłuszna. Ten, kto rezygnuje z wykonania swego obowiązku z ignorancji, jest pod wpływem ciemności. Ten kto rezygnuje z wykonania swego obowiązku z lęku przed fizycznym bólem i przewidywanym smutkiem, jest we władzy namiętności i nie zdobędzie nagrody, którą przynosi prawdziwe wyrzeczenie. Ten, kto wykonuje przypisany mu obowiązek bez przywiązania wyrzekając się wszelkiego owocu, jest pod wpływem dobroci. Mądry, działający pod wpływem guny dobroci człowiek, który wykonuje swój obowiązek wyrzekając się owoców, jest wolny od wątpliwości, nie ma awersji do działań nieprzyjemnych, ani nie jest przywiązany do działań przyjemnych.
Ponieważ wcielona dusza nie może całkowicie zrezygnować z działań, przeto za prawdziwie wyrzeczonego uważa się tego, kto wyrzeka się owoców działania. Ci, którzy nie wyrzekli się w ten sposób, doświadczają po śmierci przyjemnego, nieprzyjemnego lub mieszanego owocu działania, podczas gdy prawdziwie wyrzeczeni nie doświadczają żadnego uwolniwszy się od prawa karmy’.
2. O pięciu czynnikach realizujących działanie
Pan Kryszna kontynuował: ‘O Ardżuna, posłuchaj o pięciu czynnikach potrzebnych do realizacji każdego działania, o których naucza Sankhja. Są to: miejsce działania (ciało), sprawca działania, różnego rodzaju instrumenty-organy działania, różnego rodzaju wysiłki i opatrzność (los).
Każde działanie człowieka, dobre czy złe, podejmowane przez jego ciało, mowę czy umysł, jest wykonywane przez te pięć czynników. Skoro tak jest, człowiek uważający samego siebie za wyłącznego sprawcę działania nie widzi prawdziwie, podczas gdy ten, kto jest wolny od fałszywego postrzegania swej jaźni, którego rozumienie nie jest zanieczyszczone, nawet zabijając wszystkich tych ludzi, nie jest zakuwany w kajdany karmy.
Wiedza, przedmiot wiedzy i doświadczający podmiot są potrójnym bodźcem do działania. Organy-narzędzia działania, działanie i czynnik działający stanowią potrójny składnik działania.
3. O różnych rodzajach wiedzy, działania i sprawcy działania klasyfikowanych według jakości natury
Jakość wiedzy, działania i sprawcy działania zależą o trzech jakości zrodzonych z natury.
Jakość dobroci ma ta wiedza, dzięki której można we wszystkich rzeczach dostrzec Jedno Wieczne Bycie, niepodzielność w podzielonym. Jakość namiętności ma wiedza widząca odmienne bycia w różnych żywych istotach z powodu ich oddzielenia. Jakość ciemności ma z kolei ta wiedza, która przywiązuje się do jednego indywidualnego skutku, traktując go jakby był wszystkim bez interesowania się jego przyczyną i bez prób uchwycenia umysłem tego, co rzeczywiste.
Jakość dobroci ma to działanie, które jest zgodne z nakazami świętych pism, jest wykonane bez przywiązania, bez awersji i bez pragnienia przez tego, kto nie tęskni za jego owocem. Jakość namiętności ma to działanie, które jest wykonane w wielkim napięciu przez kogoś, kto chce zdobyć przedmiot swej żądzy lub jest pod naciskiem swego fałszywego ego. Jakość ciemności ma działanie podjęte pod wpływem ułudy, bez zważania na jego konsekwencje, straty, ból zadany innym i własną moc.
Jakość dobroci posiada ten sprawca działania, który jest wolny od przywiązania, egotyzmu i wątpliwości, wypełniony energią i obojętny zarówno wobec sukcesu jak i porażki. Jakość namiętności ma sprawca działania miotany przez sprzeczne uczucia, szukający owocu działania, nienasycony, nieczysty, o zmiennych nastrojach. Jakość ciemności z kolei posiada ten sprawca działania, który nie przykłada się do działania, jest zdezorientowany, zawzięty, fałszywy, złośliwy, leniwy, przygnębiony, ociągający się’.
4. O różnych rodzajach rozumienia i wytrwałości klasyfikowanych według jakości natury
Pan Kryszna kontynuował: ‘O Ardżuna, posłuchaj teraz o rodzajach rozumienia i wytrwałości klasyfikowanych według jakości natury.
Jakość dobroci ma to rozumienie, które wie, czym jest działanie i czym jest bezczynność, co powinno i co nie powinno zostać wykonane, czym jest lękliwość i czym jest nieustraszoność, czym jest niewola i czym jest wyzwolenie. Jakość namiętności ma to rozumienie, który nie rozpoznaje dobra i zła, jak i tego, co powinno i co nie powinno zostać wykonane. Jakość ciemności ma z kolei to rozumienie, które uważa zło za dobro i postrzega wszystko w przekręcony sposób.
Jakość dobroci ma ta niezachwiana wytrwałość, dzięki której poprzez swe oddanie i koncentrację dana osoba kontroluje aktywność swego umysłu, swe życiowe oddechy i zmysły. Wytrwałość ma jakość namiętności, gdy dana osoba bierze pod uwagę zasady Prawa, Przyjemności i Zysku szukając owocu. Jakość ciemności ma ta wytrwałość, która nie pozwala danej osobie wyzbyć się lenistwa, lęku, smutku, przygnębienia i ułudy’.
5. O trzech rodzajach szczęścia klasyfikowanych według jakości natury
Pan Kryszna kontynuował: ‘O Ardżuna, posłuchaj teraz o trzech rodzajach szczęśliwości.
Jakość dobroci ma to szczęście, które jest najpierw jak trucizna stając się na końcu jak eliksir nieśmiertelności i które wypływa z jasnego zrozumienia Najwyższej Jaźni.
Jakość namiętności ma to szczęście, które płynie z kontaktu zmysłów ze zmysłowymi przedmiotami, które jest najpierw jak eliksir nieśmiertelności, będąc na koniec jak trucizna.
Jakość ciemności ma to szczęście, które łudzi duszę od początku do końca i które płynie ze spania, lenistwa i głupoty.
6. O podziale obowiązków w społeczeństwie klasyfikowanych według jakości natury
O Ardżuna, ani na ziemi, ani w niebie wśród bogów nie ma takiego istnienia, które byłoby wolne od trzech jakości zrodzonych z natury. Obowiązki przypisane czterem kastom (braminom, wojownikom, pospólstwu i szudrom) odpowiadają różnym jakościom zrodzonym z natury.
Obowiązkiem bramina zrodzonym z jego natury jest zachowywanie spokoju, samo-kontrola, asceza, czystość, wybaczanie, prawość, wiedza, doświadczenie i wiara.
Obowiązkiem wojownika zrodzonym z jego natury jest odwaga, energia, zdecydowanie, umiejętność walki, nie uciekanie przed walką, szczodrość, sprawowanie władzy.
Naturalnym obowiązkiem pospólstwa zrodzonym z ich natury jest uprawianie ziemi, dozorowanie bydła, handel, a naturalnym obowiązkiem szudrów jest służba.
7. O uzyskiwaniu perfekcji poprzez realizowanie własnych obowiązków
Każdy człowiek oddany swym własnym obowiązkom zdobywa doskonałość. Posłuchaj w jaki sposób to się dzieje.
Poprzez realizowanie swych własnych obowiązków oddaje on cześć Najwyższemu, w którym wszystkie istnienia mają swój początek i który przenika wszystko.
Realizując obowiązek wynikły z własnej natury nie naraża się na grzech. Lepiej więc wykonać nawet niedoskonale swój własny obowiązek niż doskonale realizować cudzy.
Nigdy nie należy powstrzymywać się od wykonania działania właściwego dla własnej natury, choćby nawet było ono skażone złem, bo wszystkie działania są spowite w zło tak jak ogień jest spowity w dym.
Ten, którego umysł jest całkowicie wolny od przywiązania, kto opanował swą jaźń i uwolnił się od żądzy, ten drogą wyrzeczenia (realizowania swych obowiązków z całkowitą obojętnością wobec ich owocu-rezultatu) uzyskuje najwyższą perfekcję uwolnienia się od karmy’.
8. O docieraniu do Brahmana i Kryszny poprzez realizowanie swych obowiązków
Pan Kryszna kontynuował: ‘O Ardżuna, posłuchaj, jak ten, kto uzyskał ten rodzaj perfekcji (uwolnił się od karmy) dociera do Brahmana, co jest ukoronowaniem wiedzy.
Z czystym umysłem opanowując sam siebie, wycofując swe zmysły z wszystkich zmysłowych przedmiotów, odrzucając zarówno zachwyt jak i awersję przebywa w odosobnionym miejscu, jedząc niewiele i ograniczając swą mowę, ciało i umysł. Zawsze nastawiony na medytację i koncentrację pozostaje na wszystko obojętny. Wyrzekłszy się swego fałszywego ego, przemocy, pychy, żądzy i gniewu ze spokojnym umysłem łączy się z Brahmanem.
Stając się jednym z Brahmanem, uspokojony, nad niczym nie boleje i niczego nie pragnie. Widząc jedność we wszystkich istnieniach osiąga najwyższy stopień uwielbienia (oddania) dla mnie. Poprzez to oddanie mnie poznaje: kim naprawdę jestem i jaka jest moja miara. Prawdziwie mnie poznając natychmiast się ze mną łączy. Realizując wytrwale swe obowiązki, szukając we mnie ochrony dzięki mej łasce zdobywa miejsce, które jest wieczne i niezniszczalne’.
9. O tym jak nauki Kryszny stosują się do przypadku Ardżuny
Kryszna wyjaśnia Ardżunie, że do walki zmusi go jego własna natura, bo to natura działa a nie jaźń i skłania go do zadedykowania mu swego działania:
Pan Kryszna kontynuował: ‘O Ardżuna, dedykując mi w swym sercu wszystkie swoje działania, widząc we mnie Najwyższego Pana poddaj kontroli swój umysł koncentrując na mnie wszystkie swoje myśli. W ten to sposób, dzięki mojej łasce pokonasz wszystkie trudności. Jednakże, jeżeli z własnej próżności mnie nie posłuchasz, doprowadzisz się do zguby. Ulegając ułudzie swej próżności myślisz «nie będę walczył». Twoje postanowienie jest jednak daremne, bo twoja natura cię zniewoli. To, czego nie chcesz uczynić z powodu ułudy, uczynisz nawet wbrew swej woli zniewolony przez swe własne działania zrodzone z twojej natury
Pan mieszka w sercach wszystkich istnień powodując swą własną mocą, że zataczają one koło, jakby były osadzone na jakiejś zbudowanej z materii maszynie. Szukaj w nim ochrony całą swą istotą. Dzięki jego łasce zdobędziesz najwyższy spokój i dotrzesz do miejsca, które jest wieczne’.
Kryszna mając w Ardżunie przyjaciela wyjaśnia mu w swej poufnej mowie, że bycie jego wielbicielem i zadedykowanie mu swych działań jest drogą prowadzącą do wyzwolenia duszy z niewoli materii:
Pan Kryszna kontynuował: ‘O Ardżuna, przekazałem ci wiedzę jak najbardziej poufną. Po jej przemyśleniu, sam zadecyduj, co uczynić.
Raz jeszcze posłuchaj moich boskich słów wypowiadających najgłębszą z wszystkich tajemnic. Ponieważ jesteś moim przyjacielem, powiem ci o tym, co jest dla ciebie korzystne. Skup wyłącznie na mnie swój umysł, bądź moim wielbicielem, składaj mi ofiary i bij przede mną pokłony i wtedy do mnie dotrzesz. Obiecuje ci to, bo jesteś mi drogi. Porzuć wszystkie inne obowiązki i we mnie jednym szukaj ochrony. Nie poddawaj się dłużej rozpaczy, bo ja uwolnię cię od wszelkiego zła.
Wiedza, którą ci przekazałem jest poufna i nie powinieneś jej nigdy przekazywać komuś, kto nie praktykuje ascezy, nie jest moim wielbicielem lub mówi o mnie źle. Lecz ten, kto naucza tej najwyższej tajemnicy tych, którzy są mi oddani, oferując mi w ten sposób swe najwyższe uwielbienie, z całą pewnością dotrze do mnie. Żaden człowiek nie może służyć mi lepiej niż on i nikt na ziemi nie będzie mi od niego droższy. Nawet ten, kto będzie rozmyślał nad tą świętą rozmową między nami, będzie oddawał mi cześć ofiarując mi wiedzę. Nawet ten, który z wiarą i bez czepiania się drobiazgów wysłucha recytacji tej naszej rozmowy, uwolni się od ponownych narodzin i zdobędzie błogosławione regiony tych, co wykonują pobożne czyny’.
10. Ardżuna będąc wielbicielem Kryszny podejmuje walkę dedykując ją Krysznie
Kończąc swą wypowiedź Pan Kryszna rzekł: ‘O Ardżuna, czy wysłuchałeś mnie z umysłem skoncentrowanym, nie uciekającym ku innym przedmiotom? Czy twoja wynikła z ignorancji ułuda została zniszczona?’
Ardżuna rzekł: ‘O Niezniszczalny, moja ułuda została rozwiana i dzięki Twej łasce odzyskałem orientację. Moje wątpliwości zostały rozwiane. Jestem zdecydowany. Będę działać zgodnie z Twymi słowy’ ”.
Kończąc swe sprawozdanie z rozmowy Kryszny z Ardżuną Sandżaja rzekł do słuchającego go ślepego króla Dhritarasztry: „O królu, opowiedziałem ci rozmowę między Wasudewą i Ardżuną, która jest cudowna i święta i od której włosy jeżą się na głowie. Dzięki darowi proroka Wjasy wysłuchałem tej najwyższej tajemnicy, którą jest doktryna jogi, z ust samego Kryszny, który jest mistrzem jogi. Moja radość nie ma końca. Tam, gdzie jest mistrz jogi Kryszna i tam, gdzie jest wielki łucznik Ardżuna, tam jest rozwój, zwycięstwo, wielkość i wieczna sprawiedliwość”.
