Mahabharata
Opowiada: Barbara
Mikolajewska
Wydanie I
internetowe
The Lintons’ Video Press
Copyright ©
2023 by B. Mikolajewska
Synopsis
Mahabharata,
księga XVIII: Swargarohanika Parva
Księga XVIII Mahabharaty,
Swargarohanika Parva (Księga
wstąpienia do nieba), opowiada o drodze, jaką przebywa Judhiszthira
po przekroczeniu bram nieba w swym ludzkim ciele. Nie będąc wolny od
ludzkich uczuć, czuje gniew, widząc Durjodhanę w niebie Indry, a
swych braci i innych herosów walczących po stronie Pandawów w piekle. Jego
gniew pokonuje jednak jego prawa natura i skłonność do
współczucia, skłaniając go do wyrażenia swej woli
pozostania w piekle, skoro jego obecność przynosi ulgę jego
braciom. Postawa Judhiszthiry zadowala jego ojca boga Dharmę,
dowodząc prawości jego natury oraz tego, że nie potrafi
postępować niezgodnie z Prawem. Mimo tego popełnił grzech
podczas wojny Pandawów z Kaurawami przyczyniając się swoim
kłamstwem do śmierci bramina Drony. Zanim więc
połączy się z bogiem Dharmą i powróci do swego
zwykłego miejsca zamieszkiwania musi skonsumować owoce swych uczynków
podczas pobytu na ziemi.
Indra, widząc
emocjonalny niepokój Judhiszthiry, poucza go, że każdy ziemski król
musi doświadczyć nieba i piekła. Pobyt Pandawów w piekle jest
krotki, bo nie popełnili wielu grzechów i po oczyszczeniu się z nich
będą się przez dłuższy czas cieszyć niebem. Jeśli
zaś chodzi o pobyt Durjodhany w niebie to będzie on krótki i po
skonsumowaniu pozytywnego owocu swych działań, który wynikał z
podążania do końca ścieżką wojownika i śmierci
herosa na polu bitewnym, będzie musiał przez dłuższy czas
przebywać w piekle, aby skonsumować owoce swych grzechów. Po ich
skonsumowaniu powróci do swego zwykłego miejsca zamieszkiwania, łącząc
się z bogiem Kali, personifikują zazdrości i
przegrywającego wszystko rzutu w grze w kości. Durjodhana bowiem, choć
został zaadaptowany przez demony jako ten, kto będzie reprezentował
ich na ziemi i poprowadzi do walki z innymi niebianami, którzy urodzili
się na ziemi w cielesnych formach, jest ucieleśnioną formą
bóstwa Kali stworzonego specjalnie na ich życzenie przez Śiwę
(księga III, Vana Parva, opow. 33,
p. 8). Durjodhana przegrał wojnę i
motywowany zawiścią doprowadził do wyniszczenia kasty wojowników
i całej ziemi. Pomimo tego lub może właśnie
dlatego za zasługę Durjodhany uważa się również
to, że doprowadził swym postępowaniem do wielkiej bitwy Pandawów
z Kaurawami, która oczyściła ziemię z rodzących się na
jej powierzchni w formie wojowników demonów, choć stało się za
cenę wielkich ofiar ze strony niebian narodzonych na ziemi w ludzkich
formach, jak na przykład Bhiszma, Drona, Karna, i Abhimanju. Sam
Durjodhana również oddał w ofierze swe życie.
Gra w kości (księga II, Sabha
Parva, opow. 15) i zarządzające nią bóstwa bóstwo
zazdrości Kali i bóstwo chaosu Dwapara zajmuje centralne miejsce w
głównym wątku Mahabharaty,
którym jest wojna Pandawów z Kaurawami.
Zostaje to wielokrotnie wypowiedziane wprost w samym tekście Mahabharaty. I tak np. Widura w grze w
kości widzi korzenie zniszczenia wszechświata (księga II, Sabha Parva, op0w. 14. p. 4). Podobnie Bhima widzi w niej przyczynę
nieszczęść Pandawów (księga III, Vana Parva, opow. 21, p.
1). Gra w kości nie jest tutaj po prostu symbolem hazardu, lecz jest
widziana jako kategoria międzyludzkich interakcji porównywalnych z
wojną, Jest „oswojoną wojną”, rytuałem i rozrywką
królów, która jednak jest „zabawą z ogniem”, i z łatwością
może przekształcić się w katastrofę i pogrążyć
całe królestwo w chaosie. Jest rytualną formą tego, co René
Girard nazywał mimetyczną rywalizacją, którą włada
zazdrość lub ogólniej procesu mimetycznego pragnienia (do tego tematu
powrócimy w Posłowie). Urodzony
w ludzkiej formie Durjodhany Kali współdziała w tym niszczącym
mimetycznym procesie z Dwaparą urodzonym w śmiertelnej formie
Śakuniego. Rytualna gra w kości przekształca się w
narzędzie odebrania królestwa Kuru jego prawemu władcy Judhiszthirze,
który nieświadomie współdziała ze swymi wrogami, ulegając
duchowi gry, dając się oponować duchowi mimetycznej rywalizacji.
Rezultatem jest chaos, wobec którego nawet dharma
(Prawo) jest bezsilna. Wraz z przegraną Judhiszthiry, który jest Królem
Prawa, upada autorytet Prawa. Gra w kości jest jak bitwa, z tą różnicą,
że w jej przypadku pokonanie przeciwnika bazuje na oszustwie i
nieprawości, podczas gdy bitwa jest święta, będąc ofiarą
na ołtarzu Brahmy, w której herosi składają w ofierze życie,
idąc do końca drogą dharmy
wojownika. Dharma królów ściśle określa zasady walki,
bazując na heroizmie wojownika, jego umiejętności
posługiwania się bronią i ofierze. Judhiszthira boleje nad
swoją przegraną i przygotowując się do bitwy z Kaurawami o
odzyskanie królestwa, chce najpierw poznać, na czym polega tajemniczy niszczący
mechanizm gry w kości, któremu nie potrafił się oprzeć,
który prowadzi ostatecznie do przegrywającego wszystko rzutu
(czyli zwycięstwa zazdrosnego Kali). Mędrzec Brhadaśwa
poucza go, jak straszną rzeczą jest opętanie przez bóstwo Kali
(zazdrość), opowiadając mu o cyklu nieszczęść,
które spadły na prawego króla o imieniu Nala, który podczas gry w
kości ze swym bratem został opętany przez Kali wspomaganego
przez Dwaparę (opow. 21). Stało się to
dlatego, że bóstwa te w przeciwieństwie do bogów takich jak Indra,
Agni, Waruna i Jama, nie potrafiły opanować swej zazdrości o
jego piękną żonę Damajanti Nala ostatecznie przy pomocy
różnych trików uwalnia się od Kali (czytaj: zazdrości i
niszczącego łańcucha mimetycznej rywalizacji ze swym bratem) i
powraca do własnej prawej natury.
Dworska rytualna gra w kości z powodu zazdrości między
braćmi (przedstawianej tutaj jako opętania
przez Kali) może łatwo przekształć się w narzędzie
zniszczenia, jeżeli proces wynikający z zazdrości (mimetyczna
rywalizacja) nie zostanie zatrzymany. To, ze Judhiszthira to zrozumiał, ilustruje
scena gry w kości z królem Wiratą
(księga IV, Virata Parva, opow. 44), Gra ta toczy się
podczas trzynastego roku wygnania Pandawów, w czasie którego ukrywają
się w przebraniu na dworze króla Wiraty. Judhiszthira ukrywa się pod
przebraniem dworskiego nauczyciela gry w kości, a Ardżuna eunucha i
nauczyciela tańca. Zdarza się tak, że podczas nieobecności króla
Wiraty królestwo zostaje zaatakowane przez Kaurawów w tak zwanej „wojnie o
krowy”. Po swym powrocie Wirata dowiaduje sie, że
wojska Kaurawów zostały pokonane w walce z jego nieletnim synem, którego
woźnicą jest przebrany za kobietę Ardżunę. Judhiszthira
wie, że to Ardżuna w pojedynkę pokonał wroga, podczas gdy
Wirata jest błędnie przekonany, że zwycięstwo zostało
osiągnięte przez jego młodocianego syna. Gdy wszyscy
czekają na powrót bohaterów, Wirata dla rozrywki proponuje Judhiszthirze
grę w kości. Judhiszthira świadomy tego, że duma Wiraty ze
swego syna nie ma podstaw w rzeczywistości, widzi w grze w kości
niebezpieczeństwo przekształcenia się w wojnę z powodu
zazdrości o heroizm Ardżuny. Gdy próbuje dać Wiracie do
zrozumienia, że to nie jego syn, lecz Ardżuna pokonał Kaurawów, rozgniewany
Wirata rzuca w niego kością do gry, puszczając mu krew z nosa.
Judhiszthira, chcąc zatrzymać łańcuch wendety i nie
dopuścić do wojny z Wiratą, dzięki sprytnemu trikowi nie
dopuszcza do tego, aby Ardżuna zobaczył jego krew. Ardżuna
bowiem przysiągł, że zabije każdego, kto spowoduje
krwawienie Judhiszthiry. W ten sposób krew Judhiszthiry staje się
ofiarą na rzecz pokoju.
Jak to zostało
stwierdzone na samym początku Mahabharaty
(księga I, Adi Parva, opow. 3,
p. 1), liczni zaangażowani w wojnę Pandawów z Kaurawami herosi byli
faktycznie bogami i innymi niebianami rodzącymi się w swej śmiertelnej
formie na rozkaz Brahmy, aby dokonać wielkich czynów prowadzących do
uwolnienia ziemi od ciężaru rodzących się na jej
powierzchni demonów. Niebianie, po zrealizowaniu swego
zadania i najczęściej heroicznej śmierci na polu Kurukszetry
będącym ołtarzem ofiarnym Brahmy oraz po skonsumowaniu owoców swych
uczynków na ziemi powracają do swej niebiańskiej formy. Judhiszthira
po oczyszczeniu się z grzechu wojny przez doświadczenie piekła,
kąpiąc się w niebiańskim nurcie Gangesu, uwalnia się od ludzkiego ciała
i przekracza niebo i piekło zdobywane dobrymi i grzesznymi uczynkami. Udaje
się do tej do tej części nieba, gdzie doświadcza
szczęścia, przebywając z największymi herosami Kuru
(Bharatów). Tam też spotyka Krysznę, którego rozpoznaje po znanej mu już przedtem formie. Ostatecznie powraca
do swego zwykłego miejsca zamieszkiwania, łącząc się z
bogiem Dharmą. Ardżuna łączy się z Indrą, Bhima z
bogiem wiatru Waju, Nakula i Sahadewa z Aświnami, Karna z bogiem
słońca Surją, Abhimanju z Somą, Bhiszma z bogami Wasu,
Durjodhana z Kali, a Śakuni z Dwaparą,. Drapaudi łączy
się z samą boginią Śri (Lakszmi), a Kryszna z Narajaną.
Król Dhritarasztra z kolei, mając u boku swoją żonę
Gandhari, łączy sie z królem gandharwów o tym samym imieniu, a setka ich synów
powraca do swej zwykłej formy demonów rakszasów.
Powrót narodzonych
na ziemi bogów i demonów do swej zwykłej formy zakańcza opowieść
o wielkich czynach przodków króla Dźanamedźaja znaną pod
nazwą Mahabharaty, recytowanej
podczas jego Ofiary Węża w lesie Naimisza. Ofiara ta miała na
celu pomszczenie śmierci jego ojca Parikszita, który zginął od
ukąszenia węża. Ofiara ta zadowoliła jego ojca, który
ukazał się przed nim w ludzkiej formie i jest widziana
jako doprowadzona do końca i szczęśliwie ukończona,
choć została przerwania przez pojawienie się bramina Astiki,
który narodził się specjalnie po to, aby uratować węże
od śmierci w płomieniach oraz pomimo tego, że wąż
Takśaka, który zabił Parikszita, nie został spalony,
Waisampajama,
uczeń Wjasy, po zakończeniu recytacji Mahabharaty spisanej przez jego nauczyciela, wychwala ją jako księgę która opowiada o tych czasach,
gdy na ziemi w jednym i tym samym miejscu można było zobaczyć
zarówno wszystkich bogów, jak i mędrców i wszystkie demony toczących
wielką bitwę na polach Kurukszetry i jest opowieścią o
historii Kuru (Bharatów). Jest świętą księgą Kuru,
której należy oddawać cześć. Jej recytacja i słuchanie
tej recytacji oczyszcza z grzechów i przynosi liczne zasługi równe tym,
które płyną z wykonania różnego rodzaju ofiar.
| Synopses, Mahabharata: księga I księga II księga III księga IV księga V księga VI księga VII księga VIII księga IX księga X księga XI ks. XII, cz. 1 ks. XII, cz. 2 ks. XII, cz. 3 ks. XIII, cz. 1 ks. XIV, ks. XV, ks. XVI, ks. XVII, | Posted:
01 March 2023 Updated:01 Match 2023 |