Mahabharata
Opowiada: Barbara
Mikolajewska
Wydanie I
internetowe
The Lintons’ Video Press
Copyright ©
2022 by B. Mikolajewska
Synopsis
Mahabharata,
księga XVII: Mahaprasthanika Parva
Księga XVII Mahabharaty,
Mahaprasthanika Parva (Księga Odejścia) mówi o wędrówce Pandawów do nieba
i skłnności Judhiszthiry, syna boga Dharmy,
do całkowitego wyrzeczenia się przedmiotów przyjemności celem
utrzymania Prawości.
Król Prawa, Judhiszthira, usłyszawszy o rzezi Jadawów i śmierci Kryszny, świadomy potęgi biegu Czasu decyduje się na opuszczenie tego świata. Jego bracia i ich żona Draupadi podzielają jego zdanie i po oddaniu królestwa pod opiekę Jujutsu i ustanowieniu na tronie wnuka Ardżuny, Parikszita (Hastinapura) oraz prawnuka Kryszny, Wradży (Indraprastha), jedynego Jadawy z rodu Kryszny, która przeżył rzeź, opuszczają królestwo Kuru i praktykując ascezę oraz jogę rozpoczynają wędrówkę do nieba. Podczas swej wędrówki nie są jeszcze w pełni wolni od swego przywiązania do zmysłowych przedmiotów materialnego świata. Ardżuna nie potrafi się rozstać ze swoim łukiem Gandiwą oraz kołczanami i wrzuca je do morskich wód dopiero wówczas, gdy bóg ognia tarasuje Pandawom drogę, żądając od Ardżuny ich zwrotu. Gdy docierają do góry Meru sięgającej nieba, Draupadi, Nakula i Sahadewa, Ardżuna i Bhima umierają, opadając z powrotem na ziemię. Judhiszthira wyjaśnia Bhimie, że stało sie tak z powodu popełnionych grzechów wynikłych z ich przywiązania do spraw cielesnych. Draupadi zgrzeszyła, nie potrafiąc uwolnić nie od preferowania Ardżuny, choć przysięgała traktować swych wszystkich pięciu mężów równo. Nakula i Sahadewa grzeszyli pychą, uważając, że przewyższają innych mądrością i urodą. Podobnie Ardżuna, który chwalił się, że w jeden dzień pokonana wszystkich wrogów, przekonany, że przewyższa wszystkich swym heroizmem, jednakże nigdy nie zdołał tego dokonać. Bhima z kolei grzeszył tym, że był żarłokiem i nie zważał na to, czy inni są nasyceni. Ich wyrzeczenie się zmysłowych przedmiotów nie było więc całkowite. Inaczej mają się sprawy z Judhiszthirą, Królem Prawa, synem boga Prawa, Dharmy. Judhiszthira dociera do bram nieba w swym śmiertelnym ciele razem z psem towarzyszącym Pandawom od początku ich wędrówki do nieba. Bóg Dharma głosem Indry testuje Prawość Judhiszthiry, nakazując mu porzucenie psa przed przekroczeniem bram nieba, twierdząc, że pies jest zwierzęciem nieczystym, które niszczy swym spojrzeniem ofiarę. Gdy Judhiszthira odmawia wejścia do nieba i cieszenia się niebiańskim szczęściem bez towarzyszącego mu psa, Dharma głosem Indry pyta go, dlaczego sam woli wyrzec się nieba niż porzucić tego psa, choć na swej drodze do nieba porzucił swoich braci i Draupadi, gdy opadli z góry Meru na ziemię, pozostawiając ich samym sobie. Judhiszthira odpowiada, że porzucił ich, bo umarli, a z umarłymi nie ma kontaktu i nie można ich przywrócić do życia, podczas gdy towarzyszący mu pies jest ciągle żywy i jest mu oddany. Porzucenie osoby nam oddanej jest wielkim grzechem i jest niezgodne z Prawością. Judhiszthira jest więc w pełni gotowy do wyrzeczenia się niebiańskiego szczęścia za cenę utrzymania Prawości. Prawość jego postępowania i jego oddanie Prawu są całkowite, tak jak i jego gotowość do ofiary na rzecz Prawości jest zupełna. Bóg Dharma, który ukrywał się w formie psa, ujawnia się przed nim i chwali go za prawe postępowanie i skłonność do współczucia i ofiary na rzecz utrzymania Prawości, czego dowiódł już w poprzednim teście, któremu go poddał
W tym miejscu warto spojrzeć na Prawość Judhiszthiry z szerszej perspektywy. Prawość (dharma) i utrzymanie jej autorytetu na ziemi jest centralnym tematem Mahabharaty w jej głównym wątku. Opowiadając o braterskiej wojnie Pandawów z Kaurawami Mahabharata opisuje szczegółowo cały społeczny proces mimetycznej rywalizacji w rodzinie królewskiej prowadzący do upadku autorytetu Prawości, który osiąga swój kulminacyjny punkt podczas gry w kości (księga II, Sabha Parva, opow. 15), w czasie której Kryszna był nieobecny, symbolizującej niekończący się łańcuch odwetu, i następnie społeczny proces, w który interweniuje Najwyższy Bóg narodzony na ziemi w śmiertelnej formie Kryszny, prowadzący do ponownego ustanowienia autorytetu Prawości na ziemi drogą wyniszczającej braterskiej wojny wygranej dzięki Krysznie przez Pandawów i ustanowienia Judhiszthiry na tronie, co znajduje swą kulminacje w Ofierze Konia i koronacji Króla Prawa (Aśwamedha Parva, opow. 259). Prawe postępowanie Judhiszthiry podczas gry w kości oraz później podczas negocjacji z Kaurawami o zwrot królestwa nie pomaga w utrzymaniu Prawości, wręcz przeciwnie, przyspiesza upadek jej autorytetu. Jak to stwierdza Kryszna wojna zdaje się być jedyną drogą do odzyskania królestwa przez Pandawów, których roszczenia są uzasadnione przez Prawo i nie bazują na oszustwie. Opisując wojnę, Mahabharata wskazuje jednoznacznie, że ponowne ustanowienie autorytetu dharmy na ziemi mogło się dokonać tylko dzięki obecności Kryszny po stronie Pandawów. Kryszna po wykonaniu swego zadania, którym było oddanie władzy w ręce Króla Prawa i ustanowienie w ten sposób ponownie autorytetu dharmy na ziemi, po upływie trzydziestu sześciu lat od zakończenia wojny Pandawów z Kaurawami, opuszcza ziemię razem z całym swoim rodem Jadawów, którzy pozabijali się nawzajem w czasie, gdy rządząca ich postępowaniem Prawość upadla.
Król Prawa, Judhiszthira, syn boga Dharmy, nie potrafi działać, mówić i myśleć w sposób niezgodny z Prawem (dharmą). A jednak podczas wojny Pandawów z Kaurawami, podążając za radą Kryszny, wypowiada kłamstwo, aby umożliwić zabicie bramina Drony, który jest nie do pokonania i jest jednym z tych wielkich wojowników, którzy utrzymywali siły Pandawów i Kaurawów w równowadze, uniemożliwiając przechylenie się szali zwycięstwa na którąś z walczących stron. Śmierć Drony w każdym aspekcie była Bezprawiem i równocześnie była jedyną drogą prowadzącą do wygranej Pandanów umożliwiającej ustanowienie na ziemi rządów Króla Prawa,
Prawe postępowanie (pravritti dharma, czyli ścieżka religijnego działania dla dobra wszechświata) jak i medytacja i szukanie wiedzy (nivritti dharma, czyli ścieżka wyrzeczenia, zaprzestania działań i wewnętrznej kontemplacji) są dwiema formami Prawości. Trzecią jest droga bhakti, czyli całkowitego skoncentrowania swych uczuć na Krysznie, całkowitego oddania Najwyższemu Bogu. Jest to swoisty rodzaj sublimacji uwalniający od negatywnych skutków pragnień (żądzy), czyli przekształcenie jednostkowych pragnień, które są widziane jako największe zło, w miłość do boga. Dharma utrzymująca porządek we wszechświecie ma naturalną skłonność do psucia sie wraz z biegiem Czasu mierzonego w kategoriach kalpy i jug (księga III, Vana Parva, opow. 28 p. 8). Każda kalpa ma cztery jugi pojawiające się w określonym porządku: kritajuga, tretajuga, dwaparajuga i kalijuga, charakteryzujące się systematycznym osłabianiem się autorytetu Prawa (dharmy). Podczas kritajugi (złoty wiek) autorytet dharmy jest całkowity i wszyscy postępują według jej nakazów. Podczas kolejnych jug dharma traci jedną z czterech części swego autorytetu. Podczas tretajugi obowiązuje jedynie w swych trzech częściach, podczas dwaparajugi w dwóch, a podczas kalijugi w jednej. Dharma w swej całości jest wieczna, lecz jej autorytet lub obowiązywanie zmienia się w kolejnych jugach. Gdy jej autorytet całkowicie upada i zaczyna dominować Nieprawość. konieczne są narodziny Najwyższego Boga w śmiertelnej formie, którzy rodzi się po to, aby wprowadzić ponownie autorytet Prawości na ziemi.
Nieranienie i współczucie, które bóg Dharma widzi i wychwala w Judhiszthirze, jak i kontrolowanie zmysłów, samo-ograniczanie się (równoznaczne z umartwieniami) oraz koncentracja umysłu na jaźni (joga) prowadząca do Brahmana (ścieżka wiedzy) stają się w Mahabharacie uniwersalną ścieżką Prawości zastępującą wedyjski ryt ofiarny, który był możliwy do wykonania tylko przez tych, którzy znali pisma i dysponowali wystarczającym bogactwem wymaganym w ofierze. Jednakże, jak to zostało stwierdzone w Bhagavad Gicie, Prawość ma zawsze dwie ścieżki: działania i medytacji. Ścieżki te uzupełniają się nawzajem na drodze do Wyzwolenia, ale się nie zastępują i nikt, kto chce zrealizować najwyższy cel, nie może uciec przed koniecznością realizacji właściwych dla niego behawioralnych obowiązków powiązanych z poziomem istnienia, na którym się narodził. Kryszna poucza Pandawów, że nie mogą po prostu uciec przed realizowaniem swych królewskich obowiązków, choć sprawia im to cierpienie i wybrać ścieżkę medytacji, bo nie nadszedł jeszcze na to właściwy czas.
Na uwagę zasługuje również to, że Judhiszthira, Król Prawa, w którym ucieleśnił się bóg Dharma, udaje sie do nieba w swym ciele. Powiązanie boga Dharmy z jego śmiertelnym ciałem, które pozostaje aktualne, zarówno na tym świecie (gdy Judhiszthira słyszy głos z nieba zabraniający mu kremacji ciała Widury, w które wcielił się bóg Dharmy, księga XV, Aśramavasika Parva, opow. 263, p. 4), jak i na tamtym świecie (gdy Judhiszthira widziany jak syn Dharmy dociera do nieba w swym ciele, księga VII, Mahaprassthanika, opow. 270, p. 5), jest zagadkowe i fascynujące. W późniejszych tekstach bóg Dharma staje się tożsamy z Jamą, bogiem umarłych i jest opisywany jako ten Pierwszy, który umarł. Ciało, widziane jako odmienne od duszy, nie jest tym, co jest w pełni potępiane w Mahabharacie, jako źródło wszelkiego zła. To nie ciało, lecz zrodzone z niego pragnienie (żądza) jest prawdziwym źródłem zła. Ciało Jest miejscem zamieszkania dla duszy, i środkiem (narzędziem) prowadzącym do jej poznania. Ciało jest tym, co uświęcone przez ryt ofiarny w istotny sposób wiąże się z procesem stwarzania i utrzymywaniu w istnieniu wszechświata. Jak to stwierdza 10.90 Hymn Rigwedy, Purusha-Sukta, or The Hymn of Man, ciało Człowieka złożone w ofierze po raz pierwszy dostarczyło pierwotnej materii, z której został zbudowany wszechświat. W Mahabharacie wlewana do ognia ofiarnego ofiara jest widziana jako pokarm bogów, od którego zależy siła bogów będących w ustawicznej walce z demonami o władzę nad wszechświatem. Wedyjski ryt ofiarny imituje tę pierwotną ofiarę Człowieka, a gdy wraz z rozwojem oryginalnej religii uwewnętrznia się, staje się praktyką jogi, jednostkowym doświadczeniem składania w ofierze swych zmysłów, życiowych oddechów oraz ego-świadomości i docierania do Najwyższej Jaźni.
| Synopses, Mahabharata: księga I księga II księga III księga IV księga V księga VI księga VII księga VIII księga IX księga X księga XI ks. XII, cz. 1 ks. XII, cz. 2 ks. XII, cz. 3 ks. XIII, cz. 1 ks. XIV, ks. XV, ks. XVI, ks. XVII, ks. XVIII, | Posted:
03 June 2022 Updated:10 Jan 2023 |